Waarom herdenken we de liefde nu specifiek op 14 februari? En waarom heet deze dag Valentijnsdag? Er doen meerdere verhalen de ronde en met zekerheid kunnen we hier geen eenduidig antwoord op geven. Een van de veelgehoorde verhalen is dat de naam zou komen van de christelijke priester Sint Valentijn uit Rome. Volgens de overlevering bestond er in die tijd een keizerlijke wet die het soldaten verbood om te trouwen. Men geloofde namelijk dat vrijgezellen eerder bereid waren te sterven op het slagveld. Priester Valentijn zou echter in het geheim toch soldaten hebben gehuwd, omdat hij van mening was dat liefde alles overwon. Toen keizer Claudius II dit ontdekte, liet hij de geestelijke op 14 februari 269 executeren, en zo werd Valentijn een martelaar voor de liefde.

Cupido wordt verder niet herdacht, maar was de god van de liefde of begeerte van de Romeinen. Volgens oude legendes zal degene die wordt geraakt door een pijl verliefd worden op de eerste de beste die hij of zij ziet. Cupido is hierdoor dan ook het symbool van liefde op het eerste gezicht, vaak afgebeeld op Valentijnskaarten. De Romeinen gingen daarmee voorbij aan de geurcomponent bij aantrekkingskracht, zo lijkt het.

Chemie in de liefde

Bestaat het concept ‘chemie’ bij verliefdheid, of is dat meer iets uit films? Welke hormonen dragen bij aan fysieke aantrekkingskracht? Hoogleraar Chemische Biologie Luc Brunsveld sloeg zijn boek farmacologie voor de gelegenheid open en gaf Cursor een startpunt. Want het factchecken van online informatie in dit nichegebied is best lastig als je als journalist geen scheikundige of biologische achtergrond hebt.

Maar we kunnen bevestigen: ja, chemie is er echt bij verliefdheid. “Het is een samenspel van verschillende types moleculen, zoals dopamine, serotonine, noradrenaline, oxytocine, testosteron en estradiol”, weet Brunsveld. "De rol en verhoudingen van deze moleculen zijn verschillend bij verschillende stadia van verliefdheid (initieel/lust/aantrekkingskracht richting bonding/attachment)."

Via de neus

Met alleen al in Nederland zo’n 17 miljoen mensen, is het wellicht toch prettig dat je je niet tot iedereen aangetrokken voelt. Je zou er een dagtaak aan hebben. Maar wat bepaalt dan de uitzonderingen in de mensenmassa bij wie je wel dat bijzondere gevoel in je buik krijgt? Geur blijkt een belangrijke factor. Geur is zintuiglijke stimulatie van het reukmembraan van de neus door een groep moleculen. Er zijn bepaalde lichaamsgeuren die verband houden met menselijke seksuele aantrekkingskracht. Een onbewust proces waarbij mensen de lichaamsgeur van een ander gebruiken om vast te stellen of een potentiële partner gunstige eigenschappen zal doorgeven aan hun nakomelingen. Lichaamsgeur kan belangrijke aanwijzingen geven over de genetische kwaliteit, gezondheid en reproductief succes van een potentiële partner.

Brunsveld: “Toch is het niet zo dat als iemand te ver weg staat om hem of haar te ruiken, je dan per definitie niet meer aangetrokken kan zijn. Daarvoor spelen er te veel aspecten mee in aantrekkingskracht. En in de verschillende stadia van aantrekking (initieel/lust/aantrekkingskracht richting bonding/attachment) zijn de verhoudingen van de betrokken moleculen ook weer verschillend. Zeker testosteron en oestradiol zijn heel krachtige moleculen die leiden tot secundaire geslachtskenmerken zoals borstweefsel of een bredere kaaklijn, maar bepalen ook hoe hoog je seksdrive is. Meer testosteron zorgt in het algemeen voor een hogere seksdrive.”

Lichaamsgeur beïnvloedt seksuele aantrekkingskracht in ieder geval op een aantal verschillende manieren, onder meer via de menselijke biologie en de menstruatiecyclus. Het reukmembraan speelt een rol bij het ruiken en onbewust beoordelen van de feromonen van een ander mens. Daar zijn wij mensen niet uniek in: ook in het dierenrijk gebeurt dit.

Studies hebben aangetoond dat lichaamsgeur bijvoorbeeld sterk verbonden is met aantrekkingskracht bij heteroseksuele vrouwen. De vrouwen in één onderzoek beoordeelden lichaamsgeur als belangrijker voor aantrekkingskracht dan 'uiterlijk'.