Alles is beter dan een asielzoekerscentrum (AZC), vindt Takecarebnb. Oldenziel: “In asielzoekerscentra kan niemand met zijn of haar leven beginnen. Daar mag je niet gaan werken, kan je niet efficiënt de Nederlandse taal leren, heerst slapeloosheid en veel stress, zit iedereen met trauma’s, kortom: vreselijke omstandigheden.”

Als laatste gasten zijn Mo uit Soedan en de Iraanse Sarah binnengekomen in haar huis in Amsterdam. “Sarah is een 3D-ontwerpster van tentoonstellingen en theater die zich in haar thuisland voor vrouwenrechten heeft ingezet. Ze heeft een getrouwde tweelingzuster in Iran en het is erg moeilijk voor haar om die achter te laten in het regime. Sarah is nu werkzaam bij een start-up in Utrecht.”

Lees door onder het kader.

Takecarebnb sprong vijf jaar geleden in het gat dat bestaat tussen het COA (Centraal Orgaan opvang asielzoekers) en gemeentes, tussen de IND (Immigratie- en Naturalisatiedienst) en Vluchtelingenwerk. In die vijf jaar logeerden meer dan vierhonderd nieuwe Nederlanders bij een gastgezin, zo staat in het jaarverslag.

In principe - dat wil zeggen op papier - gaat opvang zo: een vluchteling komt in Nederland aan, gaat naar het COA in Ter Apel en krijgt een gesprek met de IND of er een legitieme reden is waarom hij of zij hier opgevangen moet worden. Daarna zoekt een door de overheid aangewezen gemeente woonruimte en kan de inburgering beginnen. De praktijk gaat zo: “Er was zo veel achterstand dat bij Mo en Sarah hun eerste IND-interview niet eens werd afgenomen. Dus in dit geval heb ik twee vluchtelingen gehad die nog géén verblijfsstatus hadden”, zegt Oldenziel. “Dat was bij hun voorgangers wel zo.” Bovendien: gemeenten doen er vaak lang over om een huis te vinden. Takecarebnb bemiddelt voor statushouders en zorgt voor onderdak bij particulieren, zodat ze niet hoeven te wonen in een asielzoekerscentrum, totdat een eigen woonruimte is gevonden. Het COA krijgt daardoor een plek voor een ander. Een verblijf duurt maximaal drie maanden. Daarna gaat de vluchteling terug naar een AZC of zoekt Takecarebnb een nieuwe plek. Vaak is dat dezelfde plek. Sarah en Mo zijn al anderhalf jaar bij Oldenziel, dat is uitzonderlijk, maar wel verklaarbaar: “Je wilt het avontuur ook afmaken. Ze ruimte bieden tot ze de sleutel hebben van een eigen plek. Daar samen naar binnen stappen en het samen inrichten”, zegt ze. En: “Het is zó verrijkend, je leert zelf zo veel”.

Als voorzitter is ze verheugd te kunnen melden dat Takacarebnb met Eindhoven net een overeenkomst heeft gesloten om samen met de gemeente gastgezinnen te werven.  

Steen in vijver

Gelukkig kan Oldenziel met Takecarebnb iets rechtzetten. “Als ik een vluchteling help, gooi ik een steen in de vijver. De persoonlijke benadering heeft wel effect op dertig tot veertig andere mensen. Dat zijn bijvoorbeeld je buren, je eigen familieleden en vrienden.” Ze wil maar zeggen dat het mes aan twee kanten snijdt; de vluchtingencrisis krijgt een gezicht en de vluchteling krijgt een netwerk. Een netwerk voor het leven, zegt Oldenziel, die voor velen een Nederlandse moeder is geworden.

En vergeet niet, benadrukt ze, het kan ons allemaal overkomen dat we moeten vluchten. “De mensen die ik heb leren kennen, hadden hun zaakjes goed op orde, net als jij en ik. Kijk maar naar Turkije, waar van de ene op de andere dag dertigduizend mensen ontslagen werden omdat ze als vijand van Erdogan worden gezien. Rechters, politieagenten, noem maar op.” Een van die rechters heeft maanden bij een vriendin van Oldenziel gelogeerd. Voor hem is het extra lastig om nu in Nederland een baan te vinden vanwege verschillende wetgeving. Schrijnend, vindt ze dat.

Taal

Wie een vluchteling onderdak wil geven krijgt een matchinggesprek met Takecarebnb. Oldenziel herinnert zich daarvan nog de moeilijkste vraag: "Wat zoek je zelf in een asielzoeker?"  Dat gaat om dingen als samen eten - of niet, wil je je privacy houden of juist delen, enzovoort. “Ik kon eerst niets bedenken. Maar uiteindelijk realiseerde ik me dat ik het wel heel belangrijk vind dat iemand Nederlands wil leren. Mijn enige voorwaarde is dat de persoon zich daarvoor inzet. Het is belangrijk om te weten wat jij als gastouder wilt, want je komt jezelf toch tegen. Dan denk je heel open te zijn, maar ontdek je toch irritatie over iets wat je blijkbaar belangrijk vindt in je eigen huis. Zo’n matchingsgesprek van Takacarebnb probeert dat te voorkomen.”

Als het even kan wil ze ook nog kwijt dat het in haar ogen een kwalijke zaak is dat aan de TU/e zo gemakkelijk het Nederlands wordt losgelaten. “Het lijkt wel of dat behulpzaam is naar internationals toe, maar die kunnen nooit inburgeren als ze niet de taal van het land leren. Breng alsjeblieft het geduld op om in het Nederlands te spreken met ze. Dan voelen ook zij zich thuis.”

Ruth Oldenziel is hoogleraar Amerikaanse en Europese techniekgeschiedenis bij de faculteit Industrial Engineering & Innovation Sciences en buiten de TU/e ook wel bekend als Amerikadeskundige. Sinds januari 2020 is ze hoofdredacteur van het Amerikaanse techniekhistorische blad Technology and Culture. Met haar Amerikaanse bril heeft ze wetenschapsfinanciers kunnen overtuigen dat Nederland iets heel bijzonders te bieden heeft op het gebied van fietscultuur en zodoende heeft ze een groep promovendi bijeengebracht voor dit onderwerp. Brett Petzer was op 20 mei de eerste uit die groep die zijn proefschrift mocht verdedigen.