Koets heeft nu vijf stagiaires in het buitenland zitten, in andere jaren gold dat meestal voor dertig procent van de scheikundestudenten. “Met die vijf heb ik tweemaal per week contact. We zitten er bovenop.” Voor Q2 en Q3 is er nog geen aanvraag voor het buitenland binnengekomen.

De ramp die de stagecoördinator vreesde, is uiteindelijk meegevallen. “Het grootste probleem lijkt nu te zijn dat ongeveer twintig studenten hun stage hebben moeten uitstellen en daardoor een paar maanden studievertraging oplopen.”

Leander van Eekelen vond als afsluiting van zijn master Biomedical Engineering een stageplek aan de École Polytechnique Montréal voor de periode tussen 1 september en 31 december 2020. Hij had zelfs een beurs gekregen die onderzoeksfinancier Mitacs inzet om buitenlandse studenten naar Canada te krijgen voor een stage. Midden februari kreeg hij te horen dat zijn projectvoorstel was geaccepteerd.

“In maart, toen de pandemie écht begon, sloot Canada haar grenzen en heb ik heen en weer gemaild met Mitacs”, zegt Van Eekelen. “Ik was in eerste instantie nog optimistisch dat het in september door zou kunnen gaan. Mitacs kon op dat moment echter niet veel meer aanbieden dan het advies wait and see. Uiteindelijk besloot het College van Bestuur van de TU/e  in juni dat stages buiten de EU niet doorgaan tot februari 2021. Dat was in feite de doodklap voor mijn stage in Montréal.”

Uitstel was geen optie: “Een stage is het laatste onderdeel van mijn studie, dus had ik niks om zes maanden tijd mee op te vullen.” Van Eekelen heeft er uiteindelijk voor gekozen om de stage digitaal te doen, onder remote begeleiding vanuit Canada. “De beurs ben ik overigens kwijt.”

Nicky van den Berg, masterstudente Industrial and Applied Mathematics, was op 31 januari al in Canada aan haar stage begonnen bij University of Western Ontario. Redelijk snel vond ze haar weg. “Ik had een werkplek op de universiteit en vriendelijke collega’s. Vol enthousiasme begon ik aan mijn project. Na ongeveer zes weken veranderde de situatie ineens heel erg snel. Op donderdag 12 maart, de dag dat de WHO aankondigde dat COVID-19 een pandemie was, besloot de universiteit per direct alle activiteiten stop te zetten en alle colleges online te gaan geven. Het was niet meer de bedoeling dat studenten op de campus kwamen.”

Van den Berg heeft vanaf die dag haar stage vanuit haar Canadese verblijfplaats voortgezet. Haar plan was om na afloop van haar stage een reis door Canada te maken, maar daar heeft ze van afgezien.

Het College van Bestuur van de TU/e heeft nog geen beslissing genomen of in Q3 studenten weer een exchange kunnen doen in het buitenland. Dat verwacht het medio november wel te kunnen doen, afhankelijk van de ontwikkelingen rondom corona en de landelijke richtlijnen. ‘We stemmen ons besluit zo veel mogelijk af met de partner-universiteiten’, schreef CvB-secretaris Susanne van Weelden op 17 september.

Niet iedere TU/e-student is verplicht tot het lopen van een stage, dat hangt van de opleiding af. Als het wel verplicht is, is er keuze in binnen- of buitenland en kan het behalve een bedrijfsstage ook een onderzoeksstage zijn.

UHD Alessandro Di Bucchianico coördineert de stages bij de masteropleiding Industrial and Applied Mathematics (IAM): “Stages zijn bij ons niet verplicht. Onderzoeksstages zijn bij IAM zeldzaam; de meeste studenten willen ervaring bij een bedrijf opdoen. De afgelopen jaren ging bijna de helft van de ongeveer vijftig IAM-studenten op bedrijfsstage. Van studenten die naar het buitenland gaan, heb ik geen cijfers, want ESA hield dat tot voor kort niet bij. Het zullen er niet meer dan vijf per jaar zijn.”

Arthur Nijdam, die een dubbele studie doet (Electrical Engineering en Biomedical Engineering), heeft zijn stageplannen gewijzigd. “Ik wilde oorspronkelijk naar het buitenland gaan in Q4 van dit academisch jaar, maar dat vond ik toch te riskant. Ik heb de afgelopen periode goede cijfers gehaald - door COVID-19 kan ik meer op mijn eigen tempo studeren en zijn mijn cijfers verbeterd - en ben daarom gevraagd voor een stage bij Onera, die ik parttime naast mijn vakken kan doen. Dat is eigenlijk ideaal voor mij”, zegt Nijdam, die in augustus al begon bij de Eindhovense start-up. “Ik ben doordat al mijn vakken nu online zijn, ook een stuk flexibeler.”

Een grote wens van Thomas Wiepking is stagelopen bij CERN in Genève en als het niet aan corona lag, had de masterstudent Embedded Systems zich al aangemeld. “Ik ben totdat de situatie verbetert een beetje terughoudend, omdat ik het gevoel heb dat een bedrijf snel zal afhaken. Als over een aantal maanden COVID-19 steeds meer verdwijnt, acht ik mijn kansen groter.”

Wiepkings stage staat gepland voor Q4. “Ik heb het expres daar neergezet omdat ik dan de zomervakantie kan gebruiken als speling. Sommige bedrijven of organisaties nemen alleen studenten aan die daar minimaal drie maanden zijn en dat valt net buiten een regulier kwartiel. Als de stage in het buitenland is, is het ook wel fijn om een weekje te kunnen settelen voordat je echt aan het werk gaat.”

Hij houdt ook rekening met het verschuiven van zijn stage naar Q1 van volgend academisch jaar. “Dat levert wel studievertraging op van een kwartiel omdat je bij Embedded Systems voor je afstuderen een vak moet volgen van 10 ECTS ter voorbereiding op dat afstuderen. Dat staat nu op Q1, en mijn afstuderen staat gepland op Q2/Q3. Als ik dat naar Q4 zou schuiven en vervolgens in Q1 eerst een stage ga doen, zou er veel tijd zitten tussen het voorbereiden op en het daadwerkelijke afstuderen, wat ten zeerste afgeraden wordt. Om die reden wil ik wel proberen mijn stageperiode te laten staan op Q4, en indien nodig af te zien van het doen van mijn stage in het buitenland.”

Als andere optie ziet Wiepking nog een online stage. “Maar dat haalt wel de werkervaring weg, en dat is juist mijn voornaamste motivatie voor een stage.”

Hoewel Leander van Eekelen prima werkervaring opdoet tijdens zijn onderzoeksstage is de begeleiding verre van ideaal. Hij kan het vergelijken met zijn thesis, die hij aan de Radboud Universiteit in Nijmegen deed. “Iets wat ik ontzettend waardeerde, was dat ik in feite altijd bij m’n begeleider kon binnenwandelen en iets kon vragen. Dat was niet alleen efficiënt, maar ook gewoon gezellig. Er was onderling menselijk contact, iets wat ik nu ontzettend mis.”

Een bijkomende uitdaging voor studenten die begeleiding krijgen vanuit het buitenland is het tijdsverschil. Van Eekelen zit vast aan de Canadese tijdzone. “Wij lopen in Nederland zes uur vóór op Montréal, dus ik kan praktisch pas vragen stellen aan m’n begeleider rond drie uur ’s middags en er wordt veel aan mij gevraagd ná vijf uur ’s middags. Mijn lab plant veel vergaderingen in om vijf uur ’s middags, geen idee waarom, dus veel van mijn vergaderingen zijn om elf uur ’s avonds - dan ben ik natuurlijk gaar.”

Stage vanuit thuis is voor veel studenten lastig. Nicky van den Berg was niet gewend om digitaal over inhoudelijke materie te overleggen. “De opdracht die ik initieel gekregen had, is uiteindelijk aangepast mede door de lockdown waarin we in Ontario terechtkwamen. Doordat de situatie van de ene op de andere dag behoorlijk veranderde, heeft mijn stage een maand langer geduurd dan vooraf verwacht.”

Stagiair Arthur Nijdam heeft totaal geen problemen met stagelopen vanuit huis. Hij mag op kantoor komen, maar kan prima werken vanaf zijn eigen laptop. “Omdat ik me bezighoud met machine learning en dat heel goed op afstand kan doen vanaf mijn eigen laptop, zou ik er ook niet veel hinder van ondervinden als de maatregelen weer aangescherpt worden.”

Deeltijdhoogleraar Wil Michiels werkt bij NXP-afdeling Competence Center Crypto and Security met collega’s aan security vulnerabilities in machine learning algoritmen. Daarnaast is hij een dag in de week hoogleraar in de Security-group van TU/e-faculteit Wiskunde en Informatica.

De stageopdrachten die binnen Michiels’ groep worden uitgevoerd, weliswaar niet meer op de High Tech Campus maar vanuit huis, zijn kwalitatief nog steeds in orde. Het is vooral voor de student niet fijn, benadrukt hij. “Als studenten een bedrijfsstage kiezen boven een project op de TU/e, dan doen ze dat bewust. Maar nu krijgen ze het reilen en zeilen van NXP niet mee en is het moeilijker voor ze om een deel van het team te worden. Nieuwe leden in een team kijken vaak eerst de kat uit de boom, bij online meetings is het heel moeilijk om die fase te ontstijgen. Je leert elkaar niet goed kennen zonder face to face contact. Dus voor ons is het ook minder leuk. Jonge gasten geven wat swung en ik vind het altijd leuk om ze erbij te hebben. Het wordt door corona-maatregelen een heel functionele relatie, het plezier ontbreekt.”

Het begeleiden van de ‘thuiswerkopdracht’ gaat inhoudelijk goed. Als Michiels op een probleempje stuit is dat met een skypegesprek wel te corrigeren en aan de thesis zie je ook niet terug dat corona de studenten van de werkvloer hield, maar leuk is anders. “We missen de gesprekken tijdens de koffie, in de lunchpauze en voor en na een meeting. Deze informele gesprekken leiden vaak tot nieuwe inzichten en geven de stagiaire een blik op het bedrijf.”

Nog steeds en ook in het nieuwe collegejaar zijn stagiaires en afstudeerders welkom bij NXP. “Wel zullen we er in de keuze van het onderwerp rekening mee houden dat het wat meer zelfstandig uitgevoerd kan worden dan we gewend zijn”, zegt Michiels.

Proportion

Thomas Schuurmans geeft leiding aan innovatie adviesbureau Proportion. Toen ID-studente Aya Bergkamp er vorig jaar stageliep, kon ze vijf dagen per week terecht op het kantoor in Amsterdam. “Studenten komen hier met verschillende wensen. Soms om deeltijd een meeloopstage te doen, soms om een complete design cycle te doorlopen. Ons bureau heeft plaats voor human-centered design consultants." Het liefst stuurt Proportion de stagiairs op veldonderzoek, bijvoorbeeld naar Rwanda waar nu een actuele opdracht loopt. “We lopen er tegenaan dat dat nu niet kan. Maar aan de andere kant; we willen graag met lokale researchers werken en hebben zelfs de ambitie om in ieder Afrikaans land een vertegenwoordigerte vinden. Dat is de trend, corona is slechts een katalysator hierin. We zijn in Rwanda op zoek gegaan naar een lokale onderzoeker die met onze methodologie het onderzoeksplan dat wij hebben voorbereid, gaat uitvoeren. Invliegen vanuit Nederland is niet meer van deze tijd, dat realiseren wij ons al jaren.”

Dat neemt niet weg dat Schuurmans zijn stagiaires graag veldwerk laat doen. “Zodra reizen weer mag, hopen we toch die veldervaring mee te kunnen geven. Op afstand werken is second best.”

We vroegen studentenpsycholoog Rachel Falleyn om tips voor een succesvolle 'thuisstage'.

Voor de student
 

• Er wordt wat meer durf en initiatief van jou gevraagd als student. Je kunt nu - online - gemakkelijker contact zoeken met collega’s op verschillende locaties, zelfs wereldwijd! 
   
• Maak gebruik van de unieke mogelijkheid om zoveel mogelijk deel te nemen aan virtuele workshops die mogelijk door jouw bedrijf  gegeven worden. Je kunt hier veel kennis en informatie opdoen.
   
• Vraag je stagebegeleider of er een netwerk van andere stagiaires bestaat om virtueel mee in contact te komen.
   
• Denk ook aan videochatten voor sociale connectie; doe mee aan Zoom-dates voor koffiedrinken, of een Happy Hour om jouw collega’s beter te leren kennen.
   
• Zorg voor voldoende pauzes zonder scherm. Je zit de hele dag achter een scherm, dus pak een pauze door naar buiten te gaan en een rondje te lopen.
   
• Geef jezelf ook de tijd om aan deze virtuele stage-ervaring te wennen. Denk aan je eigen lat en probeer die niet te hoog te stellen. Je hoeft niet alles onder je knie te hebben binnen een week. Je mag nog steeds vragen stellen, fouten maken en in de war zijn door alle informatie die op je afkomt. Blijf ademen. En bedenk: het is voor veel bedrijven ook nieuw om jullie op afstand te begeleiden.
   

Voor de stagebegeleider

• Zorg voor duidelijke doelen en verwachtingen.
   
• Heb regelmatig contact met de stagiair en geef veel feedback: dat helpt ze gemotiveerd te blijven, hun doelen te behalen en voorkomt dat ze zich geïsoleerd gaan voelen.
   
• Noem alle mogelijkheden voor stagiaires om contact te zoeken met anderen. Help ze zich onderdeel van het team te voelen ook door te benoemen hoe uniek de situatie is dat ze op afstand moeten werken.
   
• Geef stagiaires een buddy of een mentor en de juiste spullen om succesvol op afstand te werken.