“Het is lastig voor studenten om een goede onderzoeksvraag te definiëren in gebieden die getroffen zijn door natuurrampen, omdat ze de context en de mensen niet goed kennen”, zegt promovendus Eefje Hendriks, die in de groep Architectural Urban Design and Engineering zelf onderzoek doet naar de functie van bouwkennis in de wederopbouw. “Dat is lastiger dan bijvoorbeeld een stageplaats vinden bij een Brabants bedrijf. Binnen de noodhulpsector is weinig geld voor onderzoek en er kleven altijd ethische bezwaren aan onderzoek bij een zwaar getroffen bevolking.” De ervaring is dat studenten in het veld maar moeilijk een wezenlijke bijdrage kunnen leveren bij de wederopbouw.

“Ze hebben bij colleges veel geleerd over techniek en dergelijke, maar weten weinig over de lokale context. Ik wil mijn studenten meegeven dat ze eigenlijk niet weten wat ze niet weten over de lokale cultuur daar en dat ze zich daar moeten openstellen voor een andere manier van denken en leven.”

Vanuit haar rol als bestuurslid bij Technology for Global Development, docent bij de TU/e en Avans Hogeschool weet Hendriks dat het voor studenten niet gemakkelijk is om goed aansluiting te vinden bij het humanitaire onderzoeksveld. 

Als onderzoeker nodigt Hendriks vaak studenten uit om te helpen. Binnenkort vertrekken er bijvoorbeeld drie studenten naar de Filipijnen en vijf studenten naar Nepal. Voor onderzoekers die geen lesgeven, is het lastig om de juiste studenten te vinden die willen meedenken. Deze onderzoekers hebben echter allemaal wel een groot netwerk binnen de humanitaire sector waar studenten ook terecht kunnen voor een stage of afstudeerproject. Het doel van het symposium ‘Disaster - Research into recovery’ is de humanitaire sector, de onderzoekers én de studenten te verbinden.  

Als docent van de afstudeerstudio Borderless Engineering merkt Hendriks ook dat studenten zich afvragen of er wel werk te vinden zal zijn met de opleiding Bouwkunde. Ze hoopt dat de sprekers die ze heeft uitgenodigd een lichtend voorbeeld zijn. “In ieder geval moet het onderwerp opnieuw op de TU/e-agenda komen. Eerst was er een actieve groep bij Bouwkunde, maar veel mensen werken nu elders of zijn met pensioen.”

Concrete hulp bij natuurrampen

In de afgelopen jaren zijn aan de TU/e door studenten en medewerkers manieren bedacht om concreet hulp te - laten - verlenen in gebieden die getroffen zijn door natuurrampen. Soms door een vraag van buitenaf, zoals bij Speedkits. Deze combinatie van materiaal, instrumenten en strategie werd in opdracht van het Rode Kruis ontwikkeld en is bedoeld als tool om na een ramp snel lichtgewicht materiaal op de plek van bestemming te brengen. De leerstoel productontwikkeling van Bouwkunde heeft hiervoor het beste materiaal voor tentdoek voor ziekenzalen bepaald.

Hulp komt soms ook naar voren vanuit een competitie. In 2016 won een Bouwkundegroep bijvoorbeeld de Social Design Talent Award van de gemeente Eindhoven. Daar werd een oplossing bedacht voor het sociaal-maatschappelijk vraagstuk van vluchtelingenkampen. Met name de publieke ruimte in vluchtelingenkampen werd ingericht “omdat de gemiddelde tijd die mensen in een kamp verblijven opgelopen is tot zeventien jaar en er nauwelijks aandacht is voor openbare voorzieningen aldaar”.

Niet in opdracht, niet bij een wedstrijd, maar spontaan ging een masterstudent aan de slag om hulp te bieden na een aardbeving in Ecuador, zijn thuisland. Vanuit Eindhoven deed hij wat hij kon en dat was vooral “proberen mensen om me heen bewust te maken van wat ze wél kunnen doen. Medestudenten hier zouden bijvoorbeeld via allerlei kanalen, ondersteund door het Ecuadoriaanse Rode Kruis, kunnen bijdragen”, vertelt Hendriks.

Marina van Damme

TU/e-alumna van Scheikundige Technologie Petra Beris won in 2015 de Marina van Dammebeurs met haar plannen voor Engineers without Borders. Ze wilde de negenduizend euro gebruiken voor training waarmee ze de Nederlandse tak van de organisatie kan professionaliseren. Beris: “We zijn inmiddels een ingenieursbureau met tweehonderd vrijwilligers, die hun vrije tijd gebruiken voor het verbeteren van welzijn in ontwikkelingslanden door engineering. Onze projecten doen we in de avonduren bij CIC in Rotterdam, maar ook in Eindhoven hebben we een groep actieve ingenieurs. Zo geven we techniekworkshops aan kinderen in ontwikkelingslanden en hebben we in Madagaskar gezorgd dat een vissersgemeenschap betaalbare duurzame energie heeft, volledig geopereerd en onderhouden door locals die door ons zijn getraind.”

Een ander bijzonder ontwikkelingshulpproject dat een beurs van Marina van Damme ontving, was dat van TU/e-alumna Biomedische Technologie Elise Huisman. Zij bedacht een steriele hoes, de DrillCover, waarmee een ‘gewone’ boormachine veilig kan worden gebruikt voor chirurgische ingrepen. Artsen in arme landen, die geen chirurgische boormachine van dertigduizend euro kunnen betalen, zijn hierdoor niet langer genoodzaakt om een - goedkope, maar minder handige - steriele handboor te gebruiken. In combinatie met de steriele DrillCover volstaat ook een goedkope accuboormachine, zo is haar gedachte. 

Armoedebestrijding door TU/e

Technology for Global Development is een bestuurscommissie die wil zorgen dat studenten hun aan de TU/e opgedane kennis kunnen en willen inzetten voor duurzame ontwikkeling in de global south. Vroeger zouden we zeggen: kennis inzetten voor armoedebestrijding in ontwikkelingslanden met zo weinig mogelijk milieubelasting. TGD bestaat sinds 2003. Het beperkte budget is niet te besteden aan projecten in de global south, maar is bedoeld voor de organisatie van activiteiten op de TU/e-campus.

Jaarlijks verzorgt de activiteitencommissie een aantal lezingen, films en symposia.In het Bestuur van TGD zitten docenten en enkele studenten. Zij bepalen welke aanvragen voor stages en afstudeerplekken gefaciliteerd worden. Studenten van alle TU/e-opleidingen kunnen er terecht. De vakken die relevant zijn voor wereldwijde ontwikkeling staan in TGD’s Study Guide. Bachelorstudenten Sustainable Innovation volgen verplicht ‘Sustainable development in global perspective’; voor alle andere geïnteresseerden is het een keuzevak.

Waar doe je onderzoek?
"Ik doe onderzoek op veel verschillende plekken, ben begonnen in Haïti na de aardbeving in 2010 en ben vervolgens betrokken geweest bij de noodhulp van verschillende grote rampen - onder andere tyfoon Yolanda in 2013 in de Filipijnen en de aardbeving in Nepal in 2015. Daarnaast werk ik ook nauw samen met hulpverleners in Europa en doe daar regelmatig mee aan oefeningen. In Nepal heb ik veel onderzoek gedaan en ik ben er ook regelmatig teruggeweest."

Wat is daar gebeurd?
"In april 2015 was er een zware aardbeving in Nepal, waarbij naar schatting negenduizend mensen zijn omgekomen. In de weken erna volgden nog enkele zware naschokken. Ook was de schade enorm, van oude tempels tot moderne gebouwen. Overal waren gebouwen ingestort en was kritische infrastructuur verstoord. De verwoesting was zo groot dat de regering van Nepal, in samenspraak met de Verenigde Naties, om internationale assistentie vroeg. Binnen twee dagen arriveerden de internationale hulpteams, met name voor 'Search & Rescue', onder andere het Nederlandse team (USAR.NL). Ik zelf was een week na de aardbeving ter plekke als information manager."

Hoe ziet het er nu uit?
"De aardbeving is al bijna drie jaar geleden, maar het heropbouwen van een land duurt natuurlijk lang. In de media zien we alleen de eerste schade en hulp die aankomt na een ramp. Dit is ook het moment dat er geld wordt opgehaald voor de heropbouw, het is dan actueel. Maar een groot deel van het werk gebeurt in de maanden en jaren na de ramp. Ik heb zelf het verschil kunnen zien tussen de situatie vlak na de aardbeving en vorig jaar in januari. In de tijd zie je veel verbeteringen. Niet alleen in het herstel van gebouwen, maar met name hoe een ramp wordt aangegrepen om - samen met de gemeenschap - nieuwe besluiten in te voeren en projecten te ontwikkelen, ook op immaterieel vlak."

Wat is het grootste verschil met Nederland?
De wijze waarop er met risico’s wordt omgegaan. Dat werd me duidelijk toen ik een gastcollege gaf aan de universiteit in Kathmandu. Ik gaf het voorbeeld van de grote stroomstoring die plaatsvond in Amsterdam in januari 2017. Tijdens die storing zaten meer dan driehonderdduizend mensen zonder stroom met grote gevolgen. De zaal reageerde verbaasd; in Nepal zijn ze immers gewend aan blackouts waarbij de stroom voor lange perioden uitvalt. Zij zijn daarom beter 'gewend' aan deze situatie en kunnen daarmee omgaan. De Nepalese bevolking is veerkrachtig, en heeft een sterke sociale cohesie waar ze op bouwt in onverwachte, onbekende en kritische situaties. Ik twijfel soms of we in Nederland net zo veerkrachtig zijn: we bereiden ons voor door allerlei analyses te doen en scenario's te ontwikkelen, maar hoe goed kunnen we omgaan met een situatie die we nu niet kunnen voorzien?"