In die hoedanigheid, maar zonder verder expliciet iets aan zijn gedrag of identiteit te wijzigen, ging hij, eind jaren vijftig van de vorige eeuw, zes weken lang reizen door het diepe zuiden van de VS (Louisiana, Missisippi, Alabama, Georgia). Goed gekleed, beleefd en welbespraakt werd hij niettemin wantrouwend behandeld, kreeg regelmatig de hate stare toegeworpen, en werd impliciet en expliciet vernederd.

Terwijl Griffin zich geliefd voelde als blanke, voelde hij zich in toenemende mate eenzaam, angstig, en vervreemd van zichzelf. De unieke ervaring om tijdelijk als zwarte man door het leven te gaan, leverde een diep inzicht op in de vooroordelen die huidskleur teweeg kon brengen. Niks cultuur, opvoeding, opleiding of gedrag - enkel huidskleur. Het boek zette me aan het denken.

Fast forward 55 jaar. In recent onderzoek, gepubliceerd in Trends in Cognitive Sciences, laten psychologe Lara Maister en collega’s zien hoe je virtual reality (VR) kunt inzetten om sociale vooroordelen rondom huidskleur te beïnvloeden. Proefpersonen kregen een VR-helm (denk Oculus Rift) op hun hoofd en zagen zichzelf (dat wil zeggen, hun avatar) vanuit een 1^e persoonsperspectief in een virtuele spiegel. Ook konden ze naar beneden kijken om direct de handen, armen en het lichaam van hun avatar te zien. In het experiment werd de huidskleur van de avatar gemanipuleerd. Wanneer proefpersonen een zwarte avatar belichaamden bleek dit hun impliciete negatieve vooroordelen ten opzichte van mensen met een donkere huidskleur te verminderen. Een interessant en hoopgevend resultaat, aangezien het veranderen van stereotypische vooroordelen over het algemeen een heel langdurig proces is.

Het is nog onbekend of deze veranderingen ook op langere termijn standhouden, en of ze ook tot betekenisvolle gedragsveranderingen buiten de VR-omgeving leiden, maar het lijkt erop dat virtual reality ons een spiegel kan voorhouden, waarmee we met andere ogen naar onszelf kunnen kijken. Het stelt ons op die manier in staat om ons, letterlijk, te verplaatsen in een ander. En dat is 55 jaar na Griffin nog steeds geen overbodige luxe.     

Wijnand IJsselsteijn | hoogleraar Cognition and Affect in Human-Technology Interaction