Tussen de oren | Van oude menschen, de dingen, die steeds beter gaan
Weet u wat de beste voorspeller is van het succes van een groep olifanten? De leeftijd van het oudste vrouwtje. Elegant experimenteel onderzoek van dierpsycholoog Karen McComb en collega’s, uitgevoerd in Kenia, laat zien dat oudere vrouwtjes veel adequater reageren op een reële dreiging uit de omgeving dan hun jongere tegenvoeters. Hoe ouder het oudste vrouwtje, hoe beter de overlevingskans van de groep als geheel.
Volgens Dante, de Italiaanse dichter uit de late middeleeuwen, was een mens al bejaard op zijn 45ste. Ik ben zelf 46 en moet sinds een jaar een leesbril, dus in die zin had Dante gelijk. Maar dankzij betere leefomstandigheden, voeding, medische zorg, en vooral hygiëne worden we - gemiddeld genomen - aanzienlijk veel ouder. De gemiddelde levensverwachting in Nederland ligt voor mannen momenteel rond de 80, en voor vrouwen iets daarboven.
Daarnaast is er sprake, om even een Wilders-term uit zijn context te trekken, van een tsunami van ouderen - het relatieve aantal 65-plussers neemt enorm toe de komende jaren. Dit staat bekend als de ‘dubbele vergrijzing’ - meer ouderen, die ook nog eens langer blijven leven.
Maatschappelijk is er veel aandacht voor de uitdagingen die de dubbele vergrijzing met zich meebrengt qua gezondheidszorg, zelfstandig wonen, en kwaliteit van leven. Slimme technologische oplossingen moeten ervoor zorgen dat de aftakelende bejaarde minder snel aftakelt, of dat doet op een manier dat we er minder omkijken naar hebben.
Er lijkt genoeg om naar uit te kijken als we ouder worden
Het zal mijn eigen toenemende leeftijd zijn, maar ik heb grote moeite met de retoriek van de voortschrijdende aftakeling, en de maatschappelijke marginalisatie van ouderen die daarmee gepaard gaat. Dus hier even een kleine relativering. Onderzoek laat zien dat ouder worden gepaard gaat met minder stress en zorgen, minder onzekerheid over wie je bent en wat je kunt, en een groter inlevingsvermogen. De wijsheid lijkt ondertussen inderdaad met de jaren toe te nemen - ouderen beschikken over meer kennis, en ook meer levenservaring, en nemen doorgaans meer weloverwogen beslissingen. Ouderen slapen beter, hebben minder gedoe met hun immuunsysteem, en hebben, als klap op de vuurpijl, betere seks. Er lijkt dus genoeg om naar uit te kijken.
Maar de belangrijkste les kunnen we misschien wel van de olifanten leren. Onze oudste collega’s - en dan hoeven ze van mij niet per se vrouw te zijn - beschikken over een schat aan kennis en kunde, een gezond relativeringsvermogen omtrent de universitaire ratrace, en een historisch besef van onze plek in het maatschappelijke krachtenveld. Dus oprekken die pensioenleeftijd, en maak plaats voor de emeriti! We hebben nog veel van ze te leren.
Wijnand IJsselsteijn | hoogleraar Cognition and Affect in Human-Technology Interaction
Discussie