Een nieuw jaar, nieuwe kansen - althans dat is wat alle goede nieuwjaarvoornemens suggereren. We sluiten de boeken van het oude jaar en denken het nieuwe jaar met een schone lei te kunnen beginnen. Maar helaas, in de regel blijken slechte gewoontes in januari minstens zo slecht te doorbreken als in de maand ervoor, goede voornemens ten spijt. Dat is ook heel goed verklaarbaar: wij mensen zijn gewoontedieren.

Onderzoek van Quin en Woods in 2004 heeft bijvoorbeeld laten zien dat bijna vijftig procent van de activiteiten die mensen door de dag heen uitvoeren dagelijks herhaald worden, en vaak ook op dezelfde locatie.

Wanneer we acties met regelmaat uitvoeren, vinden er cognitieve en neurologische veranderingen plaats in het brein - sterke associaties worden gevormd tussen de diverse stappen van het gedrag en de situatie waarin dat plaatsvindt en deze ondersteunen vervolgens het uitvoeren van datzelfde gedrag, met name in diezelfde context.

Dat is fijn: zo kunnen we ’s morgens gedachteloos thee zetten en brood smeren terwijl we intussen de kinderen helpen hun verdwenen schoen te vinden, of naar de campus fietsen terwijl we piekeren over de klussen die daar wachten.

Intenties

Maar het maakt ook dat we onbewust opnieuw de auto pakken terwijl we zouden gaan fietsen, toch die sigaret opsteken, of - in mijn geval - toch weer die papieren laten opstapelen voor ons toetsenbord. Het vervelende is namelijk dat die gewoontes in ons geheugen gegrift staan, los van de intenties die we daar ook proberen vast te zetten.

Maar voor al die studenten, docenten en ondersteuners die naar Atlas verhuizen gloort er hoop aan de horizon. Het is namelijk gebleken dat wanneer je mensen uit hun context haalt, veel van die gewoontes niet per automatische piloot worden ingestart.

In plaats daarvan moeten we ons gedrag bewust overdenken en dat maakt dat intenties - lees: goede voornemens - een kans krijgen. Veel van jullie hebben, net als ik, de laatste werkdagen besteed aan opruimen en vooral weggooien - we gaan immers naar clean desk omgeving, zonder kasten of boekenplanken, zelfs zonder bureaulade. En nu beginnen we - letterlijk en figuurlijk - met een schone lei. Nieuwe ruimte, nieuw meubilair, weg zijn al die oude spulletjes en de papieren die we al jaren, of soms decennia lang, om ons heen verzamelden. Weg mijn ondergestofte desktop; weg mijn uitzicht op het verregende parkeerveldje; weg die collega tegenover me die soms zo diep moest zuchten.

Sociale gewoontes

Niets is bekend en niets gaat vanzelf, en dus moeten we alles opnieuw bedenken: waar blijf ik met mijn boeken? Waar leg ik mijn printje neer? Waar ga ik zitten om wat te lezen? Ga ik lunchen? Wanneer dan en met wie, want die nieuwe context gaat ook mijn sociale gewoontes en contacten opnieuw vormgeven.

Ons nieuwe kantoor creëert voor ons daadwerkelijk die schone lei waar we soms zo naar verlangden, al is mijn kamer met al die dozen (ondanks verwoed weggooien) verre van het clean office waar de binnenhuisarchitect ongetwijfeld van droomde.

Mijn eerste dag in Atlas genoot ik van het geweldige uitzicht in de vroege morgen - de lucht kleurde mandarijn en framboos bij wijze van roze bril en ik bedacht: Laat ik tenminste dit moment omarmen en proberen vanaf nu beter te werken: wel pauzes te nemen, wel zo nu en dan aanwaaien bij een collega, wel gaan lunchen. En voor allen die ook een change of scenery nodig hebben om slechte gewoontes te stoppen en goede voornemens waar te maken: Atlas is een flex office, dus kom er lekker bij, dan maken we er samen een prachtig jaar van.

Yvonne de Kort | hoogleraar Omgevingspsychologie bij Human-Technology Interaction