Camera’s zijn een bijzonder soort technologie. Ze leggen een moment in hoge resolutie vast, maar tegelijkertijd beïnvloeden ze de scène zelf. Niet zelden gaan mensen poseren voor een camera, of gaat een mooi spontaan moment teloor omdat mensen zich gefotografeerd weten. Als mijn kinderen lekker in de huiskamer staan te swingen op een keihard bonkende Stromae, dan transformeert de aanwezigheid van mijn camera hun onbevangen dans ineens tot een set theatrale, kijk-eens-wat-ik-allemaal-kan bewegingen.

Een camera creëert ook afstand. Door een lens naar de wereld kijkend wordt de fotograaf een journalist van zijn eigen leven. En paradoxaal genoeg heeft het vastleggen van een gebeurtenis op film, toch vaak geboren uit een behoefte om iets goed te onthouden, een negatief effect op ons geheugen.

Psychologe Lisa Henkel gaf proefpersonen in een experiment, gepubliceerd in 2013, een rondleiding in een museum langs een aantal objecten. Wanneer proefpersonen werd gevraagd om een digitale foto te maken van de objecten (nadat ze deze eerst hadden kunnen bekijken), dan was hun herinnering aan deze objecten minder accuraat dan wanneer ze geen foto hadden gemaakt. Ondanks de tijd en aandacht die ermee gemoeid is om de camera scherp te stellen en het object in zijn geheel op de foto te zetten, onthield men minder details van de objecten en wist men ook de locaties van de objecten in het museum minder goed te reproduceren.

Laat je camera thuis
en geniet

Als we iets buiten onszelf opslaan (bijvoorbeeld in een computergeheugen, of op een foto) dan laat ons eigen geheugen die herinnering los, zo lijkt het. Kennelijk opereren de hersenen volgens een opportunistisch 007-principe: “only on a need to know basis” wordt er informatie onthouden. Wanneer TomTom ons naar onze bestemming in Frankrijk heeft gewezen, kunnen we die route niet meer reproduceren - sterker nog, we weten vaak niet eens precies waar we zijn. En met onze digitale camera’s altijd en overal op zak, zijn er weinig gebeurtenissen die niet meer vastgelegd en dus vergeten kunnen worden. Daarom mijn tip voor de komende vakantie: laat je camera thuis en geniet. En zonder TomTom weet je ook nog waar je bent.

Wijnand IJsselsteijn | hoogleraar Cognition and Affect in Human-Technology Interaction