Insomnia technologica
De lange uren tussen slaap en waken,
terwijl de regen de seconden tikt -
Het beetje tijd waarover je beschikt
vergaat aan zulke nutteloze zaken.

Rawie (1986) Kwade trouw

Technologie kent vele definities, maar veel ervan komen neer op de omschrijving die ik vond in de SchoolTV woordenlijst: ‘systematische toepassing van een wetenschap in de techniek; leer van de handelingen waardoor de mens de voortbrengselen van de natuur tot stoffen verwerkt tot bevrediging van zijn behoeften’. Technologie dient de mens en al die fantastische innovaties waaraan wij hier werken hebben uiteindelijk tot doel de mensheid vooruit te helpen - ‘fitter, happier, more productive’ (Radiohead).

Maar veel innovaties hebben ook onbedoelde effecten op mens en maatschappij. Ook daarover is al menig bladzijde volgeschreven. Toch kwam er recent nog een belangrijke bij. Onderzoek laat zien dat we tegenwoordig zo’n 2 uur minder slapen dan 50 jaar geleden. Belangrijkste oorzaak: technologie. 

Om precies te zijn wijzen wetenschappers naar elektrisch licht als veroorzaker van dit chronisch en breed gedeelde slaaptekort. Hedendaagse computers en tablets zenden licht uit met relatief grote intensiteit in het blauwe deel van het spectrum. Precies dat deel van het spectrum is bij uitstek geschikt om onze biologische klok te beïnvloeden. En dat doet het dan ook op grote schaal.

Prachtig natuurlijk: zit ik ’s avonds laat nog achter mijn laptop omdat dit stukje af moet, helpt het scherm me wakker te blijven. Blootstelling aan het licht van mijn scherm onderdrukt mijn melatonine-productie en ik voel me wakkerder dan zou moeten. Maar morgenochtend gaat de wekker gewoon om half 7, al ben ik daar dan nog helemaal niet klaar voor. En mocht ik morgenavond eens van mijn scherm weg weten te blijven, is het kwaad al geschied. Mijn klokje is verzet en ik ga veel te laat naar bed.

Het is erin geslopen, bij rijk en arm, jong en oud. Met z'n allen slapen we twee uur minder dan onze grootouders. Is dat een probleem dan? Ja! Chronisch slaaptekort verhoogt de kans op diabetes, hart- en vaatziekten, kanker, depressie. Leven tegen je interne klok in is levensgevaarlijk. En het maakt dik: we verlangen naar meer en slechtere voeding, en verwerken het slechter. Dus denk twee keer na voordat je je tablet of smartphone mee naar bed neemt. Na 8 uur tv uit, computer uit. Gooi werk of studie in een hoek en pak een boek, of de Cursor op papier.

Slaap lekker!

Yvonne de Kort | Universitair hoofddocent Omgevingspsychologie bij Human Technology Interaction, faculteit IE & IS