Zodra onze inbedding in een groep in gevaar komt, zullen we daarom haast automatisch ons gedrag veranderen: Wanneer we ons eenzaam of buitengesloten voelen, zijn we dan ook meer gemotiveerd om samen te werken en vriendschap te sluiten met anderen en worden we bijvoorbeeld gevoeliger voor emotionele intonatie. Maar een recente studie laat zien dat we in zekere zin ook juist mínder opmerkzaam worden. Het blijkt moeilijker te worden om echte van onechte personen te onderscheiden.

Het onderzoek werd uitgevoerd door Katherine Powers en collega’s, die proefpersonen gemorfte foto’s van echte mensen en poppen liet categoriseren als levend of niet-levend. De beelden varieerden van 100% ‘nep’ tot 100 % mens. Eenzaamheid - natuurlijk optredend of geïnduceerd - maakte dat participanten een beeld eerder als menselijk categoriseerden.

We hebben in deze column al vaker gesproken over de relatie tussen mensen en computers, avatars en robots. Objecten - met name objecten die intelligentie hebben en waarmee wij intensief interacteren - worden door mensen al gauw ge-antropomorfiseerd: men dicht ze menselijke kwaliteiten toe. We worden kwaad op onze desktop, verliefd op onze iPhone, of bouwen - als in de film Cast Away - als kluizenaar een vriendschap op met een volleybal. Maar dat eenzaamheid op zo’n basale visuele onderscheidingstaak invloed heeft, was niet eerder aangetoond.

Wellicht is deze bevinding veelbelovend voor de toepassing van robots en avatars in de zorg voor eenzame ouderen. Waar we deze eerder wat kritisch beschouwden, zou dit fenomeen de acceptatie van deze namaak-mensen kunnen verhogen. Of is het toch wat wrang te wachten tot eenzaamheid mensen uiteindelijk drijft tot het aangaan van vriendschap met een ‘mindere’ machine?

Yvonne de Kort | Universitair hoofddocent Omgevingspsychologie bij Human Technology Interaction, faculteit IE & IS