Behalve een aantal expliciete maatregelen om de TU/e een aantrekkelijkere werkplek te maken voor vrouwen, wordt er ook gewerkt aan een bredere bewustwording. Het is nog best lastig om dat op een manier te doen die de discussie niet onmiddelijk polariseert. Het aan de kaak stellen van ongelijkheid voelt vaak als een verwijt aan het adres van degenen die nu een geprivilegieerde positie genieten - i.e., de mannen. Een dergelijk verwijt kan als onterecht worden ervaren - er is tenslotte geen complot tegen vrouwen gaande, geen secret handshake waarmee mannen onderling de topposities verdelen, en bovendien, het komt ons als man toch ook niet allemaal aanwaaien?

Het is dan ook belangrijk om vast te stellen dat het vooroordeel op basis van geslacht - de zogenaamde ‘gender bias’ - iets is dat zich vrijwel automatisch en onbewust voltrekt op basis van decennia van opvoeding en blootstelling aan culturele normen. De kans is aanwezig dat u de titel van deze column even twee keer moest lezen. Ongeacht of u zelf man of vrouw bent zijn zowel de woorden ‘excellent’ als ‘leider’ sterker geassocieerd met het mannelijke stereotype dan met het vrouwelijke. Dit is een voorbeeld van hoe gender-rollen verankerd liggen in onze taal. Een impliciet vooroordeel heet zoiets. En juist het impliciete karakter maakt het lastig te bestrijden met expliciete maatregelen.

Vrouwen worden omschreven als ‘hardwerkend’ en ‘zorgvuldig’,
mannen als ‘excellent’ en ‘super’

Recentelijk bleek dat zelfs onderzoeksfinancierder NWO, die toch expliciet gender-neutraal te werk wil gaan, zich schuldig maakt aan ‘gendered’ taalgebruik. Een ‘aanvrager’ wordt verzocht ‘zijn’ CV op te sturen. Woorden als ‘uitdagend’ en ‘excellent’ worden veel gebruikt, waarvan bekend is dat dit eerder mannen dan vrouwen aanspreekt. Ook bij aanbevelingsbrieven zien we subtiele, maar funeste verschillen in taal: vrouwen worden vaker omschreven met woorden als ‘hardwerkend’ en ‘zorgvuldig’, hetgeen meer duidt op inzet dan op talent. Woorden als ‘excellent’ en ‘talentrijk’ worden vaker gereserveerd voor mannelijke kandidaten.

Vooruitgang in de wetenschap vereist het talent en de expertise van alle onderzoekers, ongeacht hun geslacht. De TU/e-focus op excellentie verdient dan ook een bredere basis, waar communicatie, samenwerking, en maatschappelijke relevantie net zo belangrijk zijn als de mannelijke superlatieven waar we ons nu graag van bedienen.

Hoe gender-biased ben jij zelf? Doe de Gender-Science of Gender-Career IAT.

Wijnand IJsselsteijn | hoogleraar Cognition and Affect in Human-Technology Interaction