Tussen de oren | Cruisecontrol
Onze auto heeft geen cruisecontrol. Ik mis het. Vreselijk. Want ik wil natuurlijk zo snel mogelijk op mijn bestemming zijn, maar ik wil ook niet iedere paar weken zo’n paars-witte envelop op de mat aantreffen. En dus is er een sweet spot waar de snelheidswijzer zich idealiter de gehele route zou bevinden. Maar dat stomme pijltje tussen die twee streepjes houden lukt me niet. Tenminste niet langer dan een minuut of drie. Dan drijven mijn gedachten af naar andere zaken, andere tijden, andere oorden - en zo ook mijn snelheidswijzer.
In vaktermen hebben we het hier over een vigilantietaak: de aandacht houden bij een taak die niet intrinsiek stimulerend is. Onderzoek heeft uitgewezen dat vigilantie extreem kwetsbaar en van korte duur is - ordegrootte enkele minuten.
Dit probleem bracht mij al mijmerend terug naar mijn eigen studententijd. Ik zal het maar meteen bekennen: ik volgde vrijwel nooit college. Ook toen al worstelde ik met de uitdaging mijn aandacht bij één punt te houden. Dat lukte me bij de meeste vakken niet en daarom bleef ik uiteindelijk weg. Er waren twee uitzonderingen: de colleges van Esmeijer en Schlösser. De eerste, emeritus, kromgegroeid en kaal, zwaaide bezwerend met zijn aanwijsstok zodra we op een cruciaal punt in de eindige-elementenmethode belandden -‘de hemel beware u!’. De tweede, misschien een decennium jonger, grijs golvend haar tot op zijn schouders, schetste al rekenend boeiende vergezichten op het bord wanneer hij zich verloor in fysische transportverschijnselen. Zij sleepten me door de 45 lange minuten tussen zoemer en bel.
Aandacht is een continu machtsspel
Aandacht is een fascinerend fenomeen, een continu machtsspel tussen top-down en bottom-up gedreven processen. Zo strijden intentie en inzet met talloze prikkels, gedachten en gebeurtenissen om dat kleine beetje aandacht dat we kunnen verdelen. Zonder BKO of cursus theatervaardigheden wisten deze heren dat spel voor mij te winnen met een afwisselend spel van geluid, beeld en emoties.
Zelfs voor een gedreven student, luisterend naar boeiende verhalen doorspekt met concrete voorbeelden, een luchtig grapje en activerende onderdelen is 45 minuten aandacht opbrengen een tall order. In het licht van onze groeiende roosterproblemen wordt nagedacht over nieuwe roostervormen, waaronder varianten van 90 minuten les zonder pauze. Al verlies je dan op papier geen kostbare collegetijd, wil ik toch alle docenten op het hart drukken hun studenten - en zichzelf - die hersteltijd tussendoor even te gunnen. Aandacht is vluchtig en ons brein heeft geen cruisecontrol.
Yvonne de Kort is hoogleraar Omgevingspsychologie bij Human-Technology Interaction
Discussie