Als je wil berekenen hoe biljartballen zich bewegen, moet je vanaf de negende keer dat de ballen tegen elkaar aanstoten de zwaartekracht van de mensen in kamer meenemen in je berekening, legde Michael Berry in 1978 uit. Dat is praktisch onmogelijk, en die onvoorspelbaarheid maakt biljart een spelletje.

In de psychologie is het vaak ook praktisch onmogelijk om alle variabelen die van invloed zijn op het gedrag van mensen te meten, bijvoorbeeld door de vervelende menselijke eigenschap ‘vrije wil’. Toch zijn er ook genoeg situaties waar we extreem goede voorspellingen kunnen doen.
Zo liet Ridley Stroop in 1935 honderd studenten de kleuren van blokjes uitspreken (█ █ █ █), en de kleur uitspreken waarin woorden geschreven zijn (terwijl de woorden een andere betekenis hebben: geel groen, blauw, rood). Hoewel de betekenis van de woorden niet relevant is om de kleuren te benoemen, kunnen mensen het niet laten om de betekenis van de woorden te verwerken, waardoor ze langzamer zijnTUssen de oren | Alfa’s en bèta’s in de tweede taak.

Dat verschil was met honderd studenten, een papiertje, en een horloge statistisch waarschijnlijker dan de 5 sigma waarmee het bestaan van de Higgs boson onlangs aangetoond werd in CERN. Alfa’s en bèta’s verschillen dus niet per se in de stelligheid waarmee ze wetenschappelijke uitspraken kunnen doen. Maar waar de factoren die mensen gelukkiger maken net zo moeilijk te voorspellen zijn als een potje biljarten, vinden we menselijk geluk geen spelletje. En dus is het aan psychologen om niet alleen te onderzoeken hoe snel mensen kleuren kunnen benoemen, maar ook de uitdaging aan te gaan om extreem variabel menselijk gedrag in enige mate te voorspellen.