Een deel van het succes van lego is te danken aan wat recentelijk, met verwijzing naar een andere Scandinavische grootmacht, het ‘IKEA-effect’ is genoemd: we hechten meer waarde aan iets dat we zelf in elkaar zetten (met bloed, zweet, tranen en wat krachttermen in het geval van IKEA), dan wanneer het kant-en-klaar komt aanwaaien. Liever je eigen amateuristische lego-vliegtuigje in elkaar prutsen dan een geprefabriceerde versie van de Death Star.

De Amerikaanse psycholoog Leon Festinger beschreef het onderliggende fenomeen al in de jaren vijftig: hoe meer moeite iets kost, hoe meer mensen het waarderen. Dit vermindert de cognitieve dissonantie, want waarom zou je anders al die moeite hebben gedaan? Deze paradox verklaart ook het succes van initiatierites en ontgroeningen. Het pleit er ook voor om vakken die in studentenevaluaties ondergewaardeerd worden, in plaats van makkelijker juist moeilijker te maken.

Afgelopen zomer trok ik met mijn gezin naar Denemarken voor een bezoek aan Legoland. Het bleek een mengvorm te zijn van een soort hardplastic Madurodam met een attractiepark, waarbij vooral de gedachte lijkt te leven dat kinderplezier een directe afgeleide is van hoge g-krachten in combinatie met substantiële waterpartijen. Een wachttijd van gemiddeld 45 minuten per attractie (in de regen!) wordt beloond door twee minuten doodsangst en een grondige herschikking van alle inwendigeTUssen de oren | 62 legoblokjes voor ieder mens organen. Ik dacht ondertussen aan de toegangskaartjes die meer dan het bnp van een klein ontwikkelingsland hadden gekost. En ik dacht aan Festinger. Opeens voelde ik me intens en betekenisvol verbonden met die kist vrolijke, in felle Mondriaan-kleurtjes uitgevoerde plastic steentjes, die thuis op ons wachtte.