Het eerste wat ik van mijn studenten te horen kreeg op de middag van hun tentamen van Q3, was dat dit tentamen niet leek op dat van voorgaande jaren. Ik ben inmiddels gewend geraakt aan dergelijke opmerkingen van studenten, die zich meestal voorbereiden op het tentamen door oude tentamens door te nemen. De genoemde klacht krijg ik telkens als ik opgaven opneem die anders zijn dan die uit tentamens van de jaren ervoor. Aanvankelijk kon ik daar wel om glimlachen. Studenten moeten toch beseffen dat het tentamen bedoeld is om te testen of ze iets kunnen met de kennis die ze hebben opgedaan (niveau 2 - begrijpen of niveau 3 - toepassen, volgensde taxonomie van Bloom). Maar naarmate deze opmerkingen aanhouden - en omdat ik begrijp dat mijn collega-docenten vergelijkbare klachten krijgen - raak ik toch enigszins bezorgd. Studenten lijken elk jaar minder goed in staat om te laten zien dat ze de stof op een hoger niveau beheersen.

Als je kijkt naar hoe studenten hun opleiding benaderen, kun je niet heen om de slechte gewoonten uit hun middelbareschooltijd. De nadruk op reproduceren in het Nederlands voortgezet onderwijs dwingt leerlingen min of meer om in de voorbereiding op tentamens vooral op hun geheugen te vertrouwen. Een tragisch bijproduct van deze trend is het snelle verlies van de opgedane kennis in de weken en maanden daarna. Hoeveel collega’s zijn niet met een college begonnen, erop vertrouwend dat de studenten de basisconcepten van verplichte voorafgaande vakken nog wel zouden kennen, om er na vijf minuten achter te komen dat dit te optimistisch was en ze alle toehoorders al kwijt waren?

Er zijn vele methoden om hogere kennisniveaus te bereiken. ‘Challenge based learning’ wordt vaak als magische oplossing genoemd, maar is niet geschikt voor al onze studenten. Een bekende voorspeller van kennisverwerking en -behoud is de zogeheten ‘time-on-task’. Maar met het maximum van acht weken voor een bachelorvak (binnen sommige faculteiten slechts zeven) en onmogelijke blokken van vier uur, hebben studenten simpelweg niet de tijd om de vakinhoud goed te verwerken en zijn daardoor gedwongen om voor de reproductiestrategie te kiezen. Aangezien docenten hogere kennisniveaus verwachten van studenten, volgt na het tentamen een onvermijdelijke deceptie voor alle betrokkenen.

Op dit moment wordt het Bachelor College geëvalueerd, maar daarbij gaat te veel aandacht naar de inhoudsloze discussie over de positie en reikwijdte van de basisvakken. Ongeacht hoe en waar deze basisvakken terechtkomen in een herzien schema van het Bachelor College, zal deze discussie weinig bijdragen aan een hoger kennisniveau van onze studenten. Daarvoor kunnen we de vakken beter uitsmeren over hele semesters, moeten we studenten meer begeleiding bieden en kijken hoe we via ‘hands-on’-componenten (challenge- of design based learning) meer modaliteiten kunnen toevoegen aan het leertraject.

De huidige generatie studenten is minstens zo slim - wellicht zelfs slimmer - dan de voorgaande, maar heeft één duidelijk kenmerk. Opgegroeid in een wereld waar alle kennis slechts één zoekopdracht in Google verwijderd is, voelt het onthouden van feiten voor hen ouderwets aan. Maar het verwerken van kennis begint met bekendheid met de feiten. Als we onze studenten niet de tijd en leeromgeving gunnen om het gewenste kennisniveau te bereiken, kunnen we ze net zo goed het tentamen van vorig jaar laten afleggen. Dan krijgen we tenminste geen klachten…