De dilemma’s van een referendumstemmer vielen me al op tijdens de stemming over het Oekraïne-verdrag: worstel je door pagina’s aan samenvattingen, bekijk tig politieke programma’s en beslis dan of het überhaupt gunstiger is voor jouw kant om wél of níet te gaan stemmen (Prisoner’s dilemma). Dat heeft destijds tot twee slapeloze nachten geleid.

Ik betwijfel echter dat ook maar de helft van alle stemmers zo ‘goed’ ingelicht was. Onderschat de kracht van het onderbuikgevoel en tribalisme (het já- en néé-kamp) niet: zulke effecten hebben wel degelijk een impact op de uitkomst en representativiteit van volksstemmingen - vaak averechts, omdat men, al snel tevreden met hun keuze, zo een in werkelijkheid ongeïnformeerde stem uitbrengt.

En als wij dan niet ten prooi vallen aan tribalisme, zijn er tig andere problemen die referenda tot een rommel verdoemen. Wat voor waarde heeft de uitkomst als minder dan vijftig procent van de kiesgerechtigden zich laten horen? De frasering van de vraag is van levensbelang - waar stemmen we eigenlijk over? Is het onderwerp waarover we stemmen überhaupt wel geschikt om beantwoord te worden met een simpele ‘ja’ of ‘nee’? 

Tegelijkertijd tegen de sleepwet én tegen referenda zijn, is dus geen handige combinatie. Ik wil graag de agressieve uitbreiding van de capaciteiten van de AIVD tegenhouden - een constant ‘wakend’ oog over de schouders van onschuldige burgers, nee dank u wel -, maar wil ook niet dat referenda ‘normaal’ worden.

De sleepwet is een zware klap voor de privacy en de democratie van ons land. Misschien vertrouwen we nú de mensen die de touwtjes in handen hebben, maar dat is geen garantie voor over vijf jaar. Allemaal redenen om ‘nee’ te stemmen, maar ik kan niet kiezen.