Zo is natuurlijk niemand ontgaan hoe Mark Zuckerberg in april voor blanke, technofobe senatoren van het Amerikaanse congres moest verklaren hoe Facebook heeft bijgedragen aan het ondermijnen van de presidentiële verkiezing met de verspreiding van fake news. Al vóór de verschijning van Zuckerberg voor het congres, had Facebook aangekondigd ten strijde te trekken tegen de misinformatie die verspreid wordt op haar platform. Na de zitting werden de beloftes alleen maar groter, zoals die dat biografische informatie over de auteur bij twijfelachtige nieuwsberichten wordt geplaatst.

Ook Youtube richtte begin dit jaar haar vizier op het verspreiden van onwaarheden door te beloven links naar Wikipedia te gaan plaatsen bij video’s die complottheorieën promoten. Dit komt bovenop het Content ID systeem van Youtube dat video’s analyseert op de aanwezigheid van porno, geweld of materiaal met copyright.

Dit zijn angstaanjagende ontwikkelingen. Facebook en Youtube nemen, hoe je het wendt of keert, de taak op zich om te bepalen wat de waarheid is.

Dit is ten eerste problematisch vanuit een praktisch opzicht: hoe definieer je in vredesnaam op een bevredigende manier ‘de waarheid’? Het naïeve antwoord, dingen die ‘feitelijk correct zijn’, loopt al snel vast op onderwerpen die ook maar enige nuance vertonen, zoals klimaatverandering. Bovendien moeten Facebook en Youtube en masse hun ‘waarheid’ stempelen op de duizenden uren aan content die elke minuut worden geüpload met behulp van algoritmes, die geen sociale of maatschappelijke context kennen. Zie de legio aan content creators op Youtube die klagen dat hun video’s zijn verwijderd omdat het Content ID systeem te agressief is.

Ten tweede is de waarheid online arbitreren problematisch om een ideologische reden: het verstijft het publieke debat. Facebook en Youtube zijn ondertussen zo groot dat de platformen die zij verschaffen niet meer gezien kunnen worden als ‘van het bedrijf’ maar letterlijk een plek voor hét volksdebat. Bepalen wat daar gelabeld wordt als ‘de waarheid’ is ongelofelijk gevaarlijk, zelfs iets ‘onschuldigs’ als een linkje naar Wikipedia laten plaatsen bij alles wat van twijfelachtige aard is.

Ook al zijn de intenties vast goedwillig (of in het geval van Facebook bedoeld om hun reputatie/marktpositie te repareren), het filteren van content op platforms zet een gevaarlijk precedent. Laten we hopen dat Zuckerbergs spiel voor de senatoren goed viel en Facebook niet nog meer geforceerd wordt zijn eigen hachje te redden, ten koste van onze vrijheid van meningsuiting.