De NRC kopte dinsdag dat ‘burgers gaan meebeslissen over onderzoek universiteiten’. Dit volgt uit de Wetenschapsvisie 2025, een gewichtig beleidsdocument dat uiteenzet hoe maatschappelijke thema’s de basis vormen voor de wetenschapsagenda, waarover jij en ik mogen meebeslissen.

Aan mensen vragen waar ze behoefte aan hebben, laat staan wat ze over tien jaar willen, is echter meestal niet effectief. Ze overschatten dikwijls hun huidige levenssituatie in het voorspellen van behoeftes. Maatschappelijke behoeftes reflecteren dan ook vaak huidige problemen (bijvoorbeeld, er is meer aandacht voor klimaatverandering als het buiten 37 graden is).

Baat dit de wetenschap dan wel? De logica is onherroepelijk ‘iedereen betaalt mee, dus iedereen beslist mee’. Bovendien stelt Bussemaker dat wetenschappers “uit hun ivoren torens gehaald moeten worden”, waarmee zij meer op een wetenschaps-cultuuromslag zinspeelt dan argumentatie levert voor een democratisch wetenschapsbeleid.

Mijns inziens leidt burgerinvloed tot transitie-vertragingen: innovaties zullen veelal incrementeel blijven en revolutionaire ontdekkingen zullen eerder gesmoord worden door wetenschapsagenda’s die het heden voorop stellen. Met name fundamenteel onderzoek waarbij de ‘halfwaardetijd’ lang is, moet haar nieuwsgierige vrijheid behouden. Bovendien kan teveel beleidsbemoeizucht de wetenschappelijke onafhankelijkheid in gevaar brengen.

Overigens lijkt het er niet op dat de burger ook echt veel invloed krijgt, in ieder geval niet meer dan in het huidige ‘topsectorenbeleid’. De nadruk lijkt te liggen op het binnenhalen van Brusselse EU-onderzoeksgelden. Bovendien klinkt ‘burgers die meebeslissen’ meer alsof er referenda komen, terwijl ‘we’ in werkelijkheid een vierde, vijfde of zelfs zesde stoel aan de vergadertafel zijn.

Wetenschapsdemocratie lijkt immer ver weg, en dat is maar goed ook: “If I had asked my customers what they wanted, they would have said a faster horse.” We zijn er namelijk nog steeds niet achter of deze quote echt van Henry Ford is.