In het regeerprogramma van kabinet-Schoof, dat afgelopen vrijdag al gepubliceerd is, staat dat onderzoek, onderwijs en wetenschap een belangrijke rol spelen in de samenleving. Toch houdt het kabinet vast aan de forse bezuiniging van ruim één miljard euro.  “We moeten realistisch zijn in wat we kunnen doen”, leest de onderwijsparagraaf in het programma.

Zo wil het kabinet in het kader van een strenger migratiebeleid ook de internationalisering van universiteiten aan banden leggen. Wel komen er uitzonderingen ‘bijvoorbeeld in bèta en techniek’. Ook wordt er bezuinigd op onderzoeksfinancier NWO en Open Science NL. Studenten die tot de pechgeneratie behoren krijgen nog een extra tegemoetkoming, omdat zij de basisbeurs zijn misgelopen.

Op gespannen voet

Hoe het kabinet haar plannen wil uitvoeren blijft vaag, volgens het Centraal Planbureau, het Sociaal Cultureel Planbureau en het Planbureau voor de Leefomgeving. Zij hebben in een gezamenlijke reflectie stevige kritiek geuit op de nieuwe kabinetsplannen. Ze vinden het teveel gericht op de korte termijn en niet concreet genoeg: “Het kabinet legt de prioriteit op de brede welvaart hier en nu ten koste van brede welvaart later en elders”.

De planbureaus noemen de bezuinigingen op het hoger onderwijs, onderzoek en innovatie een risico voor de lange termijn. Alhoewel de plannen nu financiële ruimte opleveren voor de overheidsfinanciën, gaat het mogelijk ten koste van de welvaart in de toekomst. De bezuinigingen staan dan ook op ‘gespannen voet met het kabinetsdoel om de concurrentiepositie en het vestigingsklimaat te verbeteren en ze zetten de brede welvaart later onder druk’.

Vakbond CNV noemt de onderwijsmaatregelen van het kabinet funest voor de eigen ambities. Bestuurslid voor Onderwijs, Daniëlle Woestenberg: “Dit kabinet zegt A maar doet B. ‘Brede Welvaart’ komt niet uit de lucht vallen. Daar heb je onderwijs en scholing, belangrijke groeimotoren voor de economie, voor nodig en een open kenniseconomie. Daar zou je dus juist in moeten investeren. Maar wat doet dit kabinet? Dit kabinet ziet onderwijs als budgettaire sluitpost en bezuinigt op ontwikkelingsmogelijkheden en kennis.”

Korte termijn

Hetzelfde korte termijn denken wordt gehekeld door de universiteit. Volgens universiteitenvereniging UNL uit de Miljoenennota dat een deel van de bezuiniging eerder ingaan dan gedacht. "In totaal bezuinigt het kabinet 1 miljard op hoger onderwijs en wetenschap, waarvan per 1 januari al 257 miljoen euro. 175 miljoen daarvan komt een jaar eerder dan aangekondigd in het hoofdlijnenakkoord", aldus UNL op zijn website. "Hierdoor zullen tijdens het lopende collegejaar al negatieve effecten merkbaar worden voor medewerkers en studenten." 

Voorzitter van het College van Bestuur Robert-Jan Smits van de TU/e, zegt in een reactie op LinkedIn: “Dit zet de rem op wetenschap en innovatie in Nederland en daarmee ook op het toekomstig verdienvermogen van ons land." Hij verwijst naar het rapport van Mario Draghi over de haperende concurrentiekracht van Europa, waarin gesteld wordt dat investeren in innovatie en talent de hoogste prioriteit heeft. "De bezuinigingen van het nieuwe kabinet staan hier haaks op. Ook in onze regio zullen we de effecten hiervan zeker gaan voelen. Ik hoop dan ook dat Den Haag nog tot het inzicht komt dat we onszelf in de voet schieten met deze bezuinigingsplannen.”

Langstudeerboete

Ook de studentenverenigingen luiden de noodklok. Volgens de Landelijke Kamer van Verenigingen (LKvV), het nationaal overkoepelend orgaan van 49 studentengezelligheidsverenigingen, zullen de bezuinigingen op het hoger onderwijs een negatief effect hebben. Vooral de langstudeerboete is hen een doorn in het oog. Het opleggen van boetes past volgens de LKvV niet bij een ‘gezond onderwijssysteem’. De kaders rondom de boete moeten nog verder worden uitgewerkt. De LKvV verwacht bij deze gesprekken betrokken te worden.

Mylou Miché, voorzitter van het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO), zegt dat studenten het zwaar te verduren krijgen. “Naast het feit dat de bezuinigingen op het onderwijs studenten al zwaar zullen treffen, zorgt de invoering van de langstudeerboete voor een extra harde realiteit: studeren wordt minder toegankelijk.”

Oppositie

Vanuit de oppositie is er stevige kritiek op de overheidsplannen. Volgens GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans wordt er teveel bezuinigd op onderwijs. "Als je ervoor wil zorgen dat de leesvaardigheid omhoog gaat en dat je wilt investeren in onderzoek, waarom bezuinig je op al de die terreinen?" Ook Rob Jetten, partijleider van D66 is kritisch: “Het kabinet wil de grootste onderwijsbezuiniging van deze eeuw doorvoeren, een frontale aanval op onze kinderen, jongeren en gezamenlijke toekomst.”