Het is al donker buiten, wanneer vier masterstudenten van het vak ISP: innovation through art & design bij innoSpace de laatste hand leggen aan hun kunstinstallatie. Met ducttape plakken ze papieren origamivormen aan een soort kurkentrekker-mechanisme, dat de vormen met een motortje in en uit zal klappen. Ondertussen test Olivier Blom van Team IGNITE - die de studenten bij hun project ondersteunt - of de aansluitingen werken en de papieren vormen in de juiste kleur oplichten.

Voor dit vak van innoSpace werken masterstudenten van verschillende faculteiten samen met kunstenaars aan challenges. Vaak zijn die metexterne opdrachtgevers, maar die van deze studenten is iets minder extern. Het Eindhoven Artificial Intelligence Systems Institute (EAISI) wilde graag een kunstwerk hebben in Neuron om de aanwezigheid van het instituut in het gebouw beter zichtbaar te maken. Samen met kunstenaar Martijn van Boven en met hulp van Team IGNITE en NEURAL namen drie masterstudenten van Industrial Design en één van Nuclear Fusion de opdracht aan. Vanavond onthullen ze het eindresultaat: een bewegende papieren lichtinstallatie.

As mundane as paper

Het kunstwerk ‘As mundane as paper’ bestaat uit papieren origamivormen die aan het plafond hangen. Er staat een ponskaartlezer, waarin je drie verschillende kleuren ponskaarten kunt plaatsen. Het kunstwerk visualiseert vervolgens wat er zou gebeuren als een neural network een kleur zou moeten leren herkennen. Als bijvoorbeeld de ponskaart paars is, dan verschijnen in de papieren vormen eerst verschillende kleuren, die vervolgens steeds meer de originele paarse kleur benaderen.

Het kunstwerk bevat zelf geen AI, het is alleen een representatie van hoe kunstmatige intelligentie werkt. De studenten kozen er bewust voor om de alledaagsheid van AI te benadrukken, in tegenstelling tot de typische dystopische beelden van robots die de wereld overnemen. Het papieren materiaal staat symbool voor die alledaagsheid, omdat dat – net als kunstmatige intelligentie – overal aanwezig is. ‘We zien het vaak over het hoofd, maar het bevat informatie, het drukt ideeën uit en vergemakkelijkt de communicatie’, staat op de beschrijving van het kunstwerk te lezen. ‘AI volgt een vergelijkbaar pad, opereert stilletjes op de achtergrond en heeft een subtiele invloed op ons dagelijks leven.

De studenten wilden iets tastbaars maken, omdat AI juist zo ontastbaar is, vertelt Isolde Hallensleben, die het vak ontwikkelde. “Ze zijn toen alle vier op pad gegaan om materialen te exploreren en kwamen op hetzelfde moment allemaal met verschillende redenen terug met papier. Het was bijvoorbeeld een van de oudste informatiedragers en zat mooi in die ponskaarten, waarnaar ook weer verwijzingen zitten in Neuron.”

Hoe ze tot dit eindproduct zijn gekomen is tekenend voor hoe het Art+Tech-vak in elkaar zit, vertelt Hallensleben. “Studenten leren abstract te denken, open te staan voor alle mogelijkheden en om te gaan met niet weten waar iets heen gaat.” Onderdeel van de kunstinstallatie is bijvoorbeeld een ponskaartlezer, die de studenten in de kelder van Neuron vonden. “Ze gingen niet alleen onderzoek doen naar waar AI nu inhoudelijk staat, maar ook letterlijk over de campus lopen en om zich heen kijken. Dat is een hele andere manier van werken dan vooraf iets bedenken.”

Artikel gaat verder onder de video.

Om het apparaat te mogen gebruiken en uit elkaar te halen moesten de studenten toestemming vragen aan de erfgoedcommissie. Die besloot dat ze het mochten gebruiken, maar alleen als het ook terug in de oude staat gebracht zou kunnen worden. In het kunstproject is alleen de buitenkant en de oude – volgens de studenten nogal onbetrouwbare – knop gebruikt, de mechanische en digitale componenten binnenin ontwierpen de studenten zelf. Ook een bezoekje aan de kwaliteitscommissie was nodig, vertelt Hallensleben. “Daar waren we allemaal nog nooit mee in aanraking geweest, een commissie die gaat over de esthetiek van de campus. Supergrappig om het plan daar te presenteren en vragen te krijgen. De mensen die na ons kwamen moesten een balie in Metaforum pitchen, nooit geweten dat dat nodig was.”

Het maakt deze challenge anders dan alle andere, aldus Hallensleben. “Doordat die hier was hebben wij allemaal de universiteit beter leren kennen. Ik vond het ook belangrijk dat de studenten meegingen naar die commissie omdat het zo ‘real life’ was. Hetzelfde met die erfgoedcommissie.” Hoewel de kwaliteitscommissie akkoord ging met dit kunstwerk, is het volgens Hallensleben nog niet duidelijk hoe lang het in Neuron zal blijven hangen. “We zijn aan het kijken of andere studenten er over een tijd op verder kunnen bouwen. Zo wordt het een soort dynamisch kunstwerk, dat zou wel mooi passen in de context van AI.”

Wie het kunstwerk wil komen aanschouwen is welkom bij de onthulling – met bubbels – om 16:45 uur in EAISI.