“Te lang is de activistische woke-cultuur dominant geweest in de collegezalen en onderwijsinstellingen”, zei Tweede Kamerlid Reinder Blaauw (PVV). “En te vaak ging politiek activisme boven wetenschappelijke integriteit. Die tijd is gelukkig voorbij.”

In het debat hekelde hij diversity officers, want die helpen niet bij degelijk leren lezen. “En hoe maken curricula over kritische rassentheorieën, dekolonisatie, feminisme en global justice onze studenten tot betere analytische denkers?”

Het ‘woke-gedachtegoed’, waar volgens hem schrikbarend veel studenten en docenten voor zijn gevallen, zou ertoe hebben geleid dat “Israëlische studenten aangevallen en bedreigd” worden.

Zijn oplossing: “Er zullen toch daadwerkelijk bezuinigingen moeten worden doorgevoerd, voornamelijk in het hoger onderwijs. Het zal neerkomen op zo’n 970 miljoen euro.”

De bezuinigingen zijn niet bedoeld om studenten te pesten of te straffen, voegde hij eraan toe. “Alleen zo biedt het de onderwijsinstellingen een mogelijkheid om hun prioriteiten te heroverwegen. Willen onze onderwijsinstellingen politiek activisme op het menu of degelijk onderwijs en degelijk onderzoek?”

Dubbele moraal

Claire Martens-America (VVD) sprak het niet tegen. Zij hekelde de “dubbele moraal” in het hoger onderwijs. “Want er zijn Joodse of Israëlische studenten die niet naar school durven, die door hagen van schreeuwende demonstranten moeten die roepen dat er voor hen geen plek is op de universiteit. En dat op instellingen waar het begrip sociale veiligheid te pas en te onpas wordt gebruikt.”

Doğukan Ergin (Denk) had meer begrip voor de demonstrerende studenten, gezien de verwoestingen in Gaza. De universiteiten zijn daar van de kaart geveegd en duizenden studenten zijn omgekomen, stelde hij. Wat hem betreft verbreken de universiteiten daarom de banden met Israëlische instellingen.

Langstudeerboete

En de bezuinigingen? De oppositie ging ertegen tekeer. De langstudeerboete bijvoorbeeld is een dramatisch slecht idee, staat in een motie van D66, Partij voor de Dieren, SP, GroenLinks-PvdA en Volt. In de praktijk is het een boete op mantelzorg, vrijwilligerswerk of bestuurswerk, stellen ze.

Het kon de nieuwe coalitie niet deren. De PVV was zoals gezegd ronduit blij met de bezuinigingen. NSC noemde sommige bezuinigingen “pijnlijk” en ook BBB sprak van “keuzes die absoluut pijn doen”. Maar ze verdedigden het wel.

“De langstudeerboete is natuurlijk ook een middel om kinderen een beetje te stimuleren om wat sneller door een studie heen te gaan”, zei Claudia van Zanten (BBB). Of om een studie af te maken en niet steeds aan een andere te beginnen.

Controleren

De VVD koos meer voor de aanval: van vele miljoenen euro’s aan onderwijsuitgaven weten we helemaal niet of het effect heeft gehad, betoogde Kamerlid Claire Martens-America. Wat zijn de concrete maatstaven voor het meten van gelijke kansen? “Ik voorspel dat een aantal collega’s de komende jaren zullen blijven hameren op eventuele voorgenomen bezuinigingen, terwijl we op dit moment bedragen moeten controleren waarvan wij niet goed weten waarop we moeten controleren.”

En het schrappen van de sectorplannen dan, waarin de universiteiten landelijk samenwerken en die 1.200 vaste banen opleveren? Vallen die bezuinigingen wel terug te draaien, vroeg Ilana Rooderkerk (D66) aan haar partijgenoot, demissionair minister Robbert Dijkgraaf.

Rust en ruimte

Dijkgraaf kon er weinig over zeggen, behalve dat er inderdaad afspraken zijn gemaakt die voor ‘rust en ruimte’ moesten zorgen. “Ja, het is dan aan mijn opvolger om samen met de universiteit te bepalen hoe uiteindelijk deze bezuiniging kan worden uitgevoerd.”

Dat geldt ook voor de langstudeerboete. Daar is een wetswijziging voor nodig. Meestal kost dat twee jaar en dan moet DUO de systemen nog ombouwen. Het is dus de vraag of het zo snel zal lukken als de nieuwe coalitie hoopt.

Dijkgraaf: “Ik voeg hier graag op persoonlijke titel aan toe dat ik grote waarde hecht aan toegankelijk onderwijs voor iedere student en ik hoop dan ook dat een volgend kabinet rekening houdt met ambitieuze studenten die zich graag ontplooien naast hun studie door bijvoorbeeld een bestuursjaar te doen. Of met studenten die helaas ziek worden tijdens de studie of die een beperking hebben.” NSC-leider Pieter Omtzigt heeft inderdaad gezegd dat er mogelijk uitzonderingen komen.