Na jarenlange overschotten - in 2022 maakte de TU/e nog een winst van 21,6 miljoen euro – kwam de TU/e in 2023 1,5 miljoen euro tekort. Dat is te lezen in het jaarverslag dat afgelopen week werd gepubliceerd. Het verlies was minder groot dan gedacht. In de begroting voor 2023 werd namelijk rekening gehouden met een tekort van 27,3 miljoen euro.  

“De kosten stijgen", zei vicevoorzitter Patrick Groothuis onlangs al in een interview op de TU/e-website, “maar de inkomsten stijgen niet mee.” De kostenstijgingen worden veroorzaakt door de hoge inflatie van de afgelopen twee jaar, waardoor alles duurder wordt. Ook de forse loonstijgingen die in de CAO’s werden afgesproken tikken aan.  

Ter illustratie: de totale loonkosten van de TU/e kwamen in 2022 uit op 320 miljoen euro, om in 2023 met 12 procent te stijgen naar 359 miljoen euro. Voor 2024 rekent het bestuur op personeelslasten van 400 miljoen euro (wederom een plus van bijna 12 procent). Deze hogere kosten worden slechts gedeeltelijk gecompenseerd door een de stijgende Rijksbijdrage en collegegelden.

Geld op de bank 

De universiteit zit niet meteen in de financiële problemen, want er staat flink wat geld op de bank. Eind 2023 was er 150,8 miljoen euro aan kasgeld, ofwel ‘liquide middelen’ in boekhoudjargon. Volgens de prognose in het jaarverslag wordt er van 2024 tot en met 2026 rekening gehouden met een verlies van in totaal 59 miljoen euro. Vanaf 2027 moet de begroting weer sluitend zijn.  

Met ruim 150 miljoen euro op de bank is er in principe genoeg reserve om dat verlies van 59 miljoen euro op te vangen. Maar er is ook veel geld nodig voor investeringen, onder meer in de bouw en renovatie van (nieuwe) gebouwen op de campus.  

Ruimtegebrek 

Want ruimtegebrek is een van de grote operationele problemen van de TU/e. In het interview op de TU/e-website zegt Groothuis bijvoorbeeld over Flux: “Er is een serieuze druk op het aantal beschikbare vierkante meters.” Bij de faculteit Biomedical Engineering wordt volgens de vicevoorzitter 'al jaren creatief omgesprongen met de schaarse meters aan labruimte en werkplekken'. En over de situatie bij de faculteit Chemical Engineering & Chemistry zegt hij: "Het barst daar uit zijn voegen door de groei en successen van de afgelopen jaren en voor de toekomst is simpelweg meer ruimte nodig”. 

Via de Campus strategy 2030 maakt de TU/e een inhaalslag om de groeiende gemeenschap te huisvesten. In de financiële cijfers vertaalt zich dat in een toename van materiële vaste activa. Daar vallen zaken onder als grond, gebouwen, machines, laboratoria en technische installaties. Eind 2023 had de universiteit voor 392 miljoen euro aan materiële vaste activa in de boeken staan. De komende jaren gaat dat bedrag snel toenemen, uiteindelijk naar 800 miljoen euro in 2028, aldus het jaarverslag. Er is dus ruim 400 miljoen euro nodig voor de uitbreidingen.  

Meer collegegeld 

Omdat de TU/e de komende jaren verwacht meer studenten te werven (zie kader), stijgen ook de inkomsten. De Rijksbijdrage bedroeg in 2023 bijna 320 miljoen euro en stijgt in 2028 door naar ruim 345 miljoen euro. Meer studenten betekent ook meer collegegeld, van ongeveer 40 miljoen euro in 2023 naar 50 miljoen euro in 2028.  

Om de investeringen van honderden miljoenen in de uitbreiding van de campus te kunnen ophoesten, is meer geld nodig naast de stijgende Rijksbijdrage en collegegelden. Ook de 150 miljoen euro, die eind 2013 op de bank stond, is niet genoeg. Eind 2028 is daar volgens de begroting nog 50 miljoen van over. Om voldoende kapitaal vrij te maken gaat de TU/e enerzijds geld lenen en anderzijds bezuinigen.  

Exploderende leningen 

Wat de leningen betreft meldt het jaarverslag dat arrangementen zijn overeengekomen met de Rabobank en de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG). Dat loopt flink in de papieren. De langlopende schulden waren eind 2023 93 miljoen euro. In 2028 explodeert dat naar 468 miljoen euro, een stijging van 375 miljoen euro.  

Die aanzwellende schuldenlast zet de financiële gezondheid onder druk. De solvabiliteitsratio – die de verhouding weergeeft tussen vreemd vermogen en eigen vermogen – lag eind 2023 nog op een comfortabele 43 procent. Door de toenemende leningen (vreemd vermogen) zakt de solvabiliteit in 2025 naar 30 procent. Dat is onder de norm van 32 procent die veilig wordt geacht. In 2028 daalt de solvabiliteit verder door naar 20 procent.  

In het jaarverslag schrijft de TU/e dat diverse financiële ratio's jaarlijks tegen het licht worden gehouden: “Door tijdelijk extra te investeren vanuit de reserves daalt de solvabiliteit. De ontwikkeling van de stuurratio’s (waaronder de solvabiliteit, red.) wordt minimaal jaarlijks in de meerjarenbegroting gepresenteerd, waarbij nauwlettend in de gaten wordt gehouden of de ratio’s zich binnen de gestelde normen ontwikkelen.” De universiteit schrijft “tijdig maatregelen” te nemen indien de solvabiliteit “onder de minimumgrens dreigt te komen”. 

Na 2028 zal de solvabiliteit weer aan de norm voldoen, laat de afdeling Finance and Control per email weten. Het hoogtepunt van de investeringen in de campus zijn dan achter de rug. "Een weloverwogen risico wat de TU/e neemt omdat de investeringen in het Campus programma noodzakelijk zijn om de kwaliteit van het onderwijs en onderzoek op peil te houden", aldus de email.

Bezuinigingen 

Verder moet er bezuinigd worden. Het jaarverslag heeft het over 'besparingen in de bedrijfsvoering, inkoop en inhuur van (duur) extern personeel'. Alle faculteiten en diensten hebben de opdracht gekregen om te bezuinigen. “De besparingen worden naar draagkracht ingevuld”, staat in het eerder aangehaalde interview met vicevoorzitter Groothuis  

De woordvoerder van de TU/e kan het niet bevestigen, maar meerdere bronnen melden dat alle faculteiten en diensten vier jaar op rij telkens 2 procent moeten bezuinigen. In mei moesten de faculteiten en diensten besparingsvoorstellen inleveren. Hoe die plannen er uit zien, is niet bekendgemaakt. Ze vormen de basis voor de meerjarenbegroting, zoals die in het jaarverslag is opgenomen.  

En project Beethoven dan? Het vorige kabinet besloot toch om 450 miljoen euro te investeren in technisch talent voor de regio Eindhoven? “Project Beethoven is geen oplossing voor ons huidige financiële tekort”, aldus Groothuis op de TU/e-website. De universiteit moet de komende jaren op kosten besparen om 'te kunnen blijven investeren in extra ruimte'. 

De grote vraag is of het bij deze bezuinigingen blijft. Het nieuwe kabinet wil immers structureel meer dan een miljard euro bezuinigen op het hoger onderwijs. De universiteiten verzetten zich daartegen, maar als de plannen doorgaan, moet er dieper gesneden worden dan er nu in het jaarverslag staat. 

Studenten en onderzoekers 

De onderzoekers van de TU/e doen goed werk, stelt de universiteit tevreden vast: “In het onderzoek presteert de TU/e goed. Een illustratie daarvan is de participatie van onderzoekers in 31 van de tot nog toe toegekende 56 voorstellen in het Nationaal Groeifonds”, aldus het jaarverslag.

In 2023 is de instroom van studenten met 10 procent toegenomen. Op de TU/e zaten circa 8.000 bachelor studenten en 5.000 master studenten, 13.000 in totaal dus. In 2024 moet het aantal studenten doorgroeien naar een kleine 14.000 en in 2025 naar 15.000. Die groei is nodig om de strategie van brainport Eindhoven mede mogelijk te maken. Eigenlijk zou de TU/e nog veel sneller willen groeien, maar de financiering daarvoor vanuit het Rijk ontbreekt. “Zolang middelen voor een dergelijke schaalsprong aan de TU/e niet beschikbaar zijn, streeft TU/e naar beheerste groei", aldus het jaarverslag. 

Niet lang na de publicatie van het jaarverslag is de situatie alweer veranderd, met name door het nieuwe regeerakkoord (met de afspraak om ruim een miljard euro te bezuinigen op het hoger onderwijs, red.) heeft de TU/e de brede, organische groeiplannen recent terzijde moeten schuiven", laat een woordvoerder van de TU/e weten. "Door de grote bezuinigingen van de regering, die al vrij snel effectief moeten worden, is deze beoogde brede groei niet meer haalbaar. Overigens blijft de TU/e-kostenbesparingsoperatie noodzakelijk, want er zijn ook bij het huidige studentenaantal al grote, groeiende tekorten die moeten worden aangepakt."

Project Beethoven biedt ondertussen wel weer enige verlichting. Het demissionaire kabinet besloot in maart om 450 miljoen euro uit te trekken om te investeren in technisch talent voor de regio Eindhoven tot 2030. Voor de periode na 2030 zegde het kabinet jaarlijks extra 80 miljoen euro uit voor onderwijs. Het gaat om een impuls voor universiteiten, hogescholen en MBO's. 

Deze investering vanuit Den Haag was mede bedoeld om bedrijven als ASML en NXP voor Nederland te behouden. De onderwijsinstellingen werd gevraagd om zelf met een plan te komen. Dat plan heeft volgens de TU/e-woordvoerder meer vorm en er is goede hoop dat de financiering rond komt. "In die plannen groeit de TU/e alleen qua aantallen masterstudenten, naar een totale studentenpopulatie van ruim 15.000 in 2030."