Veel ideeën, vragen en voorstellen passeerden de revue in de Tweede Kamer tijdens het debat over de begroting van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Maar twee voorstellen springen eruit.

D66 en SP dienden een amendement in: ze willen de basisbeurs voor uitwonende studenten komend studiejaar nogmaals verhogen. Net als dit studiejaar zouden deze studenten weer 164 euro per maand boven op de gewone basisbeurs krijgen.

Ook de VVD had een amendement in petto. De partij wil universiteiten en hogescholen de mogelijkheid geven om de instroom van studenten te beperken voor de Engelstalige trajecten van opleidingen. Zo kunnen ze de komst van buitenlandse studenten beheersen.

Basisbeurs weer omhoog

De basisbeurs voor uitwonenden kwam eerst ter sprake. Het is een sympathiek voorstel om die opnieuw met 164 euro te verhogen, vindt de minister, maar er is volgens hem geen geld voor.

De indieners willen een ongebruikt potje bij een ander ministerie aanbreken, maar dat vindt Dijkgraaf geen goed idee. “Zo’n verschuiving van middelen past niet bij een demissionair kabinet”, stelde hij. Omdat het geld van een ander beleidsterrein komt, vindt hij de dekking “niet passend”.

Sandra Beckerman (SP) schetste de gevolgen: uitwonende studenten gaan er komend studiejaar dus 164 euro per maand op achteruit, terwijl de kosten voor levensonderhoud even hoog blijven. Ze hoopt toch dat het amendement een meerderheid krijgt. Het kabinet mag dan demissionair zijn, zei ze, de Tweede Kamer is dat niet.

Jan Paternotte (D66) schetste de situatie voor een nieuw kabinet dat straks aantreedt. Dat moet dan meteen de uitwonende studenten teleurstellen. Hij vroeg bevestiging van de minister dat het voorstel wel uitvoerbaar is. Het zou inderdaad wel kunnen, erkende de minister, al wordt het haastwerk.

Instroom beperken

De toestroom van buitenlandse studenten is een belangrijk onderwerp en daarom heeft ook de VVD een amendement ingediend. Dat geeft universiteiten en hogescholen de mogelijkheid om de toelating tot Engelstalige trajecten van opleidingen te beperken.

Het voordeel hiervan: via de Nederlandstalige trajecten blijven de opleidingen toegankelijk voor Nederlandse studenten, terwijl de instellingen het aantal buitenlandse studenten in toom kunnen houden.

Dijkgraaf ontraadde dit amendement om twee redenen: het is op het verkeerde moment ingediend en het wordt bovendien onderdeel van een grotere wetswijziging rond internationalisering.

Het is het verkeerde moment, omdat de Tweede Kamer over de begroting spreekt en niet over de wet die de toegang van studenten tot opleidingen regelt. Volgens het reglement van de Tweede Kamer zelf zou dit amendement daarom misschien niet eens toelaatbaar zijn. VVD-Kamerlid Claire Martens-America noemde dat een vormkwestie, maar Lisa Westerveld (GroenLinks-PvdA) verzocht haar later in het debat toch om het amendement in te trekken. Daar wilde Martens-America nog niet op reageren.

Het andere punt is de zorgvuldigheid. “Ik begrijp de wens inhoudelijk helemaal”, zei Dijkgraaf, en hij vindt ook dat instellingen meer mogelijkheden moeten krijgen op het gebied van de numerus fixus. Maar dat moet wel in samenhang met andere maatregelen gebeuren. Hij wil bijvoorbeeld afspraken maken met instellingen over de toepassing van zulke mogelijkheden.

We hebben nu eenmaal checks and balances, zei de minister. Voordat hij een wetsvoorstel indient, wint hij allerlei adviezen in. Momenteel wacht hij bijvoorbeeld op de mening van Onderwijsraad. Dat moet je niet doorkruisen met een amendement tijdens een begrotingsdebat, vond hij. De minister wil zijn eigen wetsvoorstel nog voor de zomer indienen.

Er wordt al jaren over de mogelijkheid van zo’n instroombeperking gesproken. Een eerder wetsvoorstel, waar zoiets ook in stond, was al aangenomen door de Tweede Kamer. Het belandde uiteindelijk in de ijskast toen het vorige kabinet viel. Dijkgraaf zelf heeft dat wetsvoorstel vervolgens ingetrokken om met een eigen voorstel te komen.

Steun

Het moet nog blijken hoeveel steun de beide amendementen krijgen. De Tweede Kamer gaat dinsdag stemmen. Rosanne Hertzberger (NSC) liet alvast weten dat ze de minister meer tijd wil geven voor zijn eigen wetsvoorstel om de internationalisering in te tomen en dat haar partij het VVD-amendement dus nog niet zal steunen.

Wel diende ze een motie in die de minister oproept om binnen acht weken bij alle onderwijsinstellingen na te gaan wat zij gaan doen “om het aandeel Engelstalige opleidingen stevig terug te dringen”.

En de verhoging van de basisbeurs? Daarover hebben andere partijen zich nog niet uitgesproken.