Vooral universiteiten kijken er al jaren verlangend naar uit: een rem op de instroom van buitenlandse studenten waar ze geheel naar eigen inzicht aan mogen trekken. Die zogeheten ‘capaciteitsfixus’ geldt alleen voor Engelstalige opleidingstrajecten, zodat Nederlandse studenten buiten schot blijven. Dankzij een wetswijziging van de VVD krijgen ze nu hun zin.

Onomstreden

Inhoudelijk was het voorstel onomstreden. Een paar jaar geleden stemde de Kamer er ook al eens voor, maar toen trok de net aangetreden minister Robbert Dijkgraaf het wetsvoorstel in bij de Eerste Kamer. Hij wilde het eerst verbeteren, maar dat duurt langer dan gehoopt. Over een paar maanden wil hij het alsnog naar de Tweede Kamer sturen. Het is de vraag of zijn nieuwe wetsvoorstel het daar gaat redden nu een belangrijk onderdeel al is aanvaard.

Wat gebeurde er precies? In januari stelde VVD-woordvoerder Claire Martens-America een wetswijziging voor. Gezien de grote instroom van internationals vond ze het allemaal te lang duren. Ze wilde de capaciteitsfixus uit het wetsvoorstel van Dijkgraaf zo snel mogelijk in de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek (WHW) hebben.

Maar haar voorstel stuitte op een staatsrechtelijk bezwaar: een wetswijziging moet gaan over de wet waar de Kamer op dat moment over vergadert. En dat was de begroting van OCW. Dus niet de WHW en ook niet het wetsvoorstel van Dijkgraaf.

Janboel

Dijkgraaf ontraadde het voorstel. Vanwege die regels, legde hij uit, maar ook omdat zijn eigen wetsvoorstel een breder pakket aan maatregelen bevat. Het hoger onderwijs moet van hem namelijk ook verplicht investeren in de Nederlandse taalvaardigheid van studenten en medewerkers. Dat zien universiteiten als een aanval op hun autonomie.

D66 fractieleider Jan Paternotte waarschuwde vanmiddag nog eens dat het VVD-amendement voor een “staatsrechtelijke janboel” zou zorgen. “We omzeilen hiermee het advies van de Raad van State. We hebben niet fatsoenlijk over het voorstel kunnen debatteren. En we zetten de Eerste Kamer ermee onder druk. Als die tegen dit amendement is, moet ze gelijk de hele OCW-begroting van 57 miljard euro wegstemmen.”

Het is inderdaad de vraag of de Eerste Kamer deze ongebruikelijke gang van zaken in de Tweede Kamer accepteert. Als de wet het haalt, kunnen universiteiten in ieder geval opgelucht ademhalen. In een eerste reactie zegt universiteitenvereniging UNL dat het aangenomen amendement “een belangrijk element is in onze plannen om internationalisering in balans te brengen”.

Twee weken geleden stelde UNL voor om de internationale instroom zelf te beperken, maar dan moest er wel een numerus fixus voor Engelstalige opleidingstrajecten in de wet komen te staan. De kans dat ze hun zin krijgen is behoorlijk toegenomen.