In juni bleek uit onderzoek van het HOP, Investico en NOSop3 dat studenten met een migratieachtergrond sneller in het vizier komen bij DUO-controles op fraude met de uitwonendenbeurs. Een geschrokken minister Dijkgraaf kondigde een grondig onderzoek aan en beloofde dat DUO voorlopig alleen nog zou controleren “via een willekeurige steekproef van uitwonende studenten, zonder enige andere zoekcriteria”.

Aselecte steekproef

Het onderzoek naar de fraudecontroles van DUO zal in december klaar zijn, schrijft Dijkgraaf deze week aan de Tweede Kamer, en de fraudecontroles vinden nu inderdaad nog uitsluitend plaats na een aselecte steekproef. Iedere student heeft dus evenveel kans om geselecteerd te worden, maar niet iedereen zal worden gecontroleerd en DUO over de vloer krijgen.

Er wordt rekening gehouden met studenten “in een kwetsbare positie”. Daarbij gaat het onder anderen om studenten in zorginstellingen en de crisisopvang, maar ook om dak- en thuislozen en studenten die onder curatele zijn gesteld of gedupeerd door de toeslagenaffaire.

Volgens Dijkgraaf maakte DUO dit soort uitzonderingen voorheen ook al. Hij wil dit beleid voorlopig voortzetten omdat controles “een disproportioneel grote impact hebben op deze kwetsbare groep”.

Geen huisbezoek

Sowieso vindt hij een huisbezoek “een ingrijpende controlemaatregel die inbreuk maakt op de persoonlijke levenssfeer van de student en eventuele medebewoners”. Daarom wil hij onderzoek laten doen naar nieuwe controlevormen waarbij studenten eerst de kans krijgen om te bewijzen dat ze uitwonend zijn. DUO zal er ermee gaan proefdraaien.

Ten slotte meldt minister Dijkgraaf dat de Auditdienst Rijk (ADR) heeft onderzocht of de uitwonendencontrole voldeed aan de privacyregels. Dat onderzoek is in december 2022 op verzoek van DUO gestart en ging volgens Dijkgraaf niet in op mogelijke discriminatie.

Enkele van de conclusies zijn dat de studiefinancier de privacy-risico’s van de controles op de uitwonendenbeurs in kaart had moeten brengen en duidelijk had moeten beschrijven wat de risicoprofielen en algoritmes precies inhielden. Volgens minister Dijkgraaf heeft DUO alle aanbevelingen van de ADR overgenomen en op een aantal punten inmiddels gerealiseerd.

Redactionele noot

Bij Cursor is op dit moment grote onduidelijkheid over haar journalistieke vrijheid. In samenwerking met de vakbonden hebben de redactieleden een voorstellenbrief ten aanzien van persvrijheid neergelegd bij het College van Bestuur en is er een eerste gesprek gevoerd. Dit artikel is gepubliceerd in afwachting van de uitkomst van het onderhandelingsproces.