Journalistiek platform Follow The Money (FTM) publiceerde deze week een onderzoek naar de afstudeerrichting ‘Accent indirecte belastingen’. Dat is een gemeenschappelijke track van de masteropleidingen fiscaal recht aan de Universiteit Maastricht, Tilburg University, de Vrije Universiteit Amsterdam en de Universiteit Leiden. Er worden btw- en douanespecialisten opgeleid.

25 duizend euro

De track wordt gesponsord door de Belastingdienst en zes grote Zuidaskantoren: Baker McKenzie, Deloitte, EY, KPMG Meijburg & Co, Loyens & Loeff en PwC. Die zouden elk 25 duizend euro per jaar betalen en daar veel voor terug krijgen.

In 2015 schreven de universiteiten dat het – anders dan bij andere opleidingen – mogelijk was om rekening te houden met behoeften van de sponsoren en dat ze in een vroegtijdig stadium talenten konden identificeren. Uit notulen en e-mails die FTM bij de Universiteit Maastricht opvroeg zou blijken dat de sponsoren meebeslissen over de aanstelling van hoogleraren, docenten en de inhoud van het onderwijs.

Volgens FTM hebben de sponsoren vertegenwoordigers in de raad van toezicht van de gemeenschappelijke afstudeerrichting en wordt er, mogelijk in strijd met de privacyregels, een databank met gegevens van alumni bijgehouden die voor personeelswerving wordt gebruikt.

Academische vrijheid

Volgens critici die aan het woord komen, is de opleiding te beroepsgericht en is de academische vrijheid in het geding. Ook onderwijsminister Dijkgraaf maakt zich zorgen en wil uitleg van de vier universiteiten, zegt hij tegen FTM. Universitaire opleidingen mogen wat hem betreft best beroepsgericht zijn, maar dat moet niet ten koste gaan van hun academische vrijheid.

De VU gaat onderzoeken of de onafhankelijkheid van de afstudeerrichting voldoende is gewaarborgd. Daarbij wordt ook gekeken naar ‘tax & technology’, een andere afstudeerrichting van fiscaal recht. De Universiteit Leiden laat aan Follow the Money weten dat ze de relatie met het samenwerkingsverband wil heroverwegen.

Dubbele petten

Er is al jaren discussie over de samenwerking tussen universiteiten en het bedrijfsleven. Die kwam begin in 2021 opnieuw in een stroomversnelling na publicaties van de Volkskrant en Folia over hoogleraren belastingrecht en fiscale economie die tevens in dienst waren bij grote Zuidaskantoren.

Met hulp van de universiteiten stuurde minister Dijkgraaf begin dit jaar een overzicht naar de Tweede Kamer waaruit bleek dat minstens 263 leerstoelen van Nederlandse universiteiten betaald worden door onder meer de Belastingdienst, lokale overheden, instanties en stichtingen.

Maar na onderzoek van het Financieele Dagblad moest hij erkennen dat die lijst verre van volledig was. Hij wil dat de universiteiten meewerken aan een landelijk register waarin iedereen kan zien welke bijbanen hoogleraren en andere onderzoekers hebben.