“Geef je geluksgevoel een score.” De bezoekers noteren hun cijfer met stift op een afwisbare sheet en houden die omhoog. Lucas de Man inventariseert: het laagste cijfer is een vijf, er is zowaar een tien, en het regent achten.

De Vlaamse theatermaker en presentator maakte samen met een team van creatieven, denkers en wetenschappers een vierdelige serie voorstellingen over onze nabije toekomst. Een ervan gaat over geluk, en die wordt deze woensdagavond op uitnodiging van Studium Generale gespeeld in de Coronazaal in Luna – niet toevallig tijdens de Dutch Happiness Week. Behalve De Man staan ook muzikante Michelle Samba en actrice Isil Vos op de planken.

Wat we leren die avond, is dat we liegen dat het gedrukt staat met onze achten. Het is onmogelijk dat allemaal zo dolgelukkig zijn. “Bullshit”, vat De Man het kernachtig samen. “Wetenschappelijk gezien liegt de helft hier.” Want meer dan een miljoen Nederlanders slikt antidepressiva, en burn-outs komen schrikbarend vaak voor.

Dit past bij de zogenaamde geluksparadox: Nederland staat (samen met Scandinavische landen en Zwitserland) steevast in de top vijf van gelukkigste landen, maar staat óók elk jaar weer in de top vijf van landen met de meeste depressies.

Geluksweetje
In de lijst van gelukkigste woonplaatsen in Nederland staat Eindhoven op plaats 38. Waar de mensen het gelukkigst zijn? In Ede.

Aangeboren

Waarom liegen we eigenlijk over hoe gelukkig we ons voelen? Ons is verteld dat geluk maakbaar is, zegt De Man. “We schamen ons: als je ongelukkig bent, ben je een loser.” In werkelijkheid is geluk volgens hem echter maar voor 40 procent beïnvloedbaar.

10 procent hangt af van omstandigheden waar je niets aan kunt veranderen, zoals waar je geboren bent. En 50 procent is aangeboren: een basisstemming waarnaar je op den duur altijd automatisch weer zult terugkeren, of je nu de lotto hebt gewonnen of juist iets ontzettend naars hebt meegemaakt.

Zelf te beïnvloeden zijn bijvoorbeeld je sociale omgeving, hoe gezond je leeft en je opleiding of baan. Maar die maakbaarheid is relatief, plaatst De Man een kanttekening: “Wij zijn de eerste generatie sinds heel lang die het níét beter krijgt dan de vorige.” Prijsstijgingen maken het moeilijker om rond te komen, en wie weet of je ooit een huis zult kunnen kopen?

Geluksweetje
Wil je gelukkiger worden? Geef aan anderen. Vrijgevig zijn draagt bewezen bij aan je geluksniveau.

Geïmplanteerd

In zijn onderzoek naar de nabije toekomst van ons geluk, legde De Man de focus op de werkvloer. Daar brengen we immers een groot deel van ons leven door, en: “85 procent voelt zich niet verbonden met zijn werk, 60 procent voelt zich eenzaam op het werk en 40 procent vindt dat-ie een zogenaamde ‘bullshitbaan’ heeft”, die niets wezenlijks bijdraagt.

Actrice Isil Vos schetst als de fictieve expert Robin Sharp een scifi-achtige toekomst van HR: elke medewerker krijgt een chip geïmplanteerd boven het oor, die niet alleen registreert hoe iemand door het kantoor beweegt, of-ie veel met collega’s samenwerkt en wat-ie koopt in de kantine, maar ook of zijn gedachtestroom red flags bevat en hoe de hormoonhuishouding eruit ziet.

Is er reden tot zorg over het welzijn en de gezondheid van de medewerker, dan kan er coaching volgen, maar er kan ook directer ingegrepen worden. Een persoonlijk voedingsadvies kan meteen doorgezet worden naar de keuken van de kantine, zodat je een gezonde lunch krijgt. Een slechte stemming kan bijgestuurd worden met een microdosis hormonen. En – heel handig – als er een deadline nadert, kan het hele team op dezelfde manier in een extra gefocuste en productieve modus gebracht worden.

Geluksweetje
Loonsverhoging maakt (in het rijke Westen) het meest gelukkig tot een jaarinkomen van 75.000 euro.  Daarna vlakt het af, en vanaf 160.000 euro heeft nóg meer inkomen eigenlijk geen effect meer op je geluksgevoel. De Man, met een knipoog: “Onderhandel dus tot 160.000 euro – of geef een eventueel overschot weg.”

Ongemakkelijk

De toeschouwers op de tribune worden intussen wat ongemakkelijk van de opgewekte en vanzelfsprekende manier waarop ‘Robin’ het scenario schetst. Happig op zo’n chip zijn ze ook zeker niet, al lijkt het één bezoekster wel handig, als steuntje in de rug “als er iets is waar je zelf niet uitkomt”. Een man vraagt zich af wat er gebeurt als hij gedachten heeft die de werkgever niet aanstaan, “bijvoorbeeld dat ik mijn baas vervelend vind”.

Daar zit inderdaad de crux. “Jullie kijken ons aan alsof we gek zijn, maar geloof het of niet: dit bestaat allemaal al, óf het komt de komende jaren op de markt”, bezweert De Man. “En die technologie houd je niet tegen.”

Het belangrijkste is dus dat we ervoor zorgen dat organisaties er goed mee omgaan, is zijn punt. “Want vergis je niet: sinds corona is het aantal werkgevers dat spyware op de computers van het personeel zet, gestegen van 35 naar 56 procent.”

Dat biedt stof tot nadenken. Michelle Samba zet nog een vrolijk lied in als gezamenlijke afsluiter, maar de sfeer komt er niet meer helemaal in. Bij het leeglopen van de zaal wordt er al volop nagepraat.

Geluksweetje
Lange tijd was geluk iets waar je pas ná je leven aan toekwam, in het hiernamaals. Pas in de achttiende eeuw werd het recht op het nastreven van geluk (‘the pursuit of happiness’) voor burgers voor het eerst vastgelegd. Dat was in de onafhankelijkheidsverklaring van de Verenigde Staten.