Dat klimaatverandering en het gebruik van fossiele brandstoffen steeds meer op de verschillende agenda’s staat, was gisteren duidelijk te zien aan het feit dat er veel meer tickets uitgegeven waren voor de EnergyDays dan er mensen in de zaal pasten: zo’n dertig mensen moesten op de vloer of trappen zitten. Er werd gezegd dat normaal gesproken dertig procent meer tickets worden verkocht omdat de organisatie dertig procent no-shows verwacht. Dat was zeker niet het geval. Ook was er ruime nationale media-aandacht voor het evenement.

IPCC-syntheserapport

Detlef van Vuuren van Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) sprak vooral over het recent gelanceerde IPCC-syntheserapport en de belangrijkste punten daaruit, zoals het feit dat de uitstoot van broeikasgassen nog steeds toeneemt, ook na het Parijs-akkoord. “Als je naar nul wilt gaan, moet je systemen radicaal veranderen”, zei Van Vuuren, en daar was hij niet alleen in. Ook andere sprekers richtten zich op de manier van consumptie en hoe dat invloed heeft op de energietransitie.

Met hernieuwbare bronnen van energie ben je afhankelijk van de beschikbaarheid daarvan, maar de grid moet altijd in balans zijn. Dat is een grote uitdaging bij het vervangen van fossiel door renewables. “Toch zijn er meer knoppen om aan te draaien”, zei Van Vuuren. “We kunnen ook kijken naar onze lifestyle, materialen die we gebruiken in de industrie, onze manier van bouwen, gebruik van elektrische voertuigen voor reizen en transport, efficiënter omgaan met energie, et cetera. Binnen al die opties zijn natuurlijk ook weer verschillende verhoudingen mogelijk.” Gebruik van kolen haalt Van Vuuren ook nog even specifiek aan. “Die hebben een heel hoge uitstoot en zijn makkelijk te vervangen. We moeten veel minder fossiele brandstoffen gaan winnen en meer inzetten op andere energiebronnen.” Harro van Asselt, professor Climate Law & Policy aan de Universiteit Utrecht en de University of Eastern Finland gaf aan dat we meerdere lock-ins hebben die ons weerhouden van het volledig stoppen met fossiele brandstoffen. “Ook is er een gebrek aan transparantie over de productie van fossiele brandstoffen.”

Addition i.p.v. transition

Carbonmanagement-consultant Margriet Kuijper gaf een interessante draai aan de populaire term ‘energietransitie’: “We’re not in a transition, but in an addition. We have added and keep adding things to what we already do. We need to face the brutal facts of reality here." Ze was niet bang om stevige bewoordingen te gebruiken. Ook zij stuurt aan op “scherper, bindender beleid omdat we anders niet snel genoeg actie ondernemen. De door de mens veroorzaakte koolstofstromen in en uit de atmosfeer zijn onevenwichtig; het klimaat warmt op. We moeten naar een geological net zero.”

EU zeer afhankelijk

Jilles van den Beukel van The Hague Centre for Strategic Studies had in zijn verhaal vooral aandacht voor de financiële kant van de fossiele brandstoffen en de afhankelijkheid van Europa door het gebrek aan lokale gaswinning. In een grafiek laat hij zien hoe er plots een grote omslag was in 2022 qua geld dat uit de EU ‘lekte’, omdat energie anders moest worden ingekocht door de oorlog in Oekraïne en we steeds minder gas zelf zijn gaan winnen. Bij dat laatste verwees hij onder andere naar de stop (of liever gezegd waakvlam, red.) op gaswinning in Groningen. “Dat heeft Poetins macht doen toenemen. Wij hebben als ‘lokale opties’ voor gas alleen nog Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk. De Verenigde Staten daarentegen zijn wel zelfvoorzienend in hun energiebehoefte. Het is gewoon zo dat de EU nog steeds erg afhankelijk is van fossiele brandstoffen en momenteel is geopolitiek weer een belangrijke factor in de energiemarkt. En dat zal nog wel even zo blijven, met nog verrassingen in het verschiet”, zo voorspelt Van den Beukel. “De markt wordt nog volatieler en de prijzen voor gas en olie gaan verder stijgen.”

Naar geological net zero

Met het huidige beleid gaan we gemakkelijk 2,5 tot 3,5 graad opwarmen, legde Van Vuuren uit. “Het gebeurt ons nu en wij kunnen een verschil maken, maar daarvoor zijn echt harde maatregelen nodig.” In zijn grafiek van zaken die de uitstoot beïnvloeden, passen de fossiele brandstoffen niet eens op het scherm, wat de zaal toch wat doet lachen. Maar het lachen en huilen om dit onderwerpen liggen dichtbij elkaar, als je luistert naar de vele serieuze vragen uit de zaal.

Mensen zijn bezorgd. Ook komen er meerdere vragen over hoe de maatregelen (eerlijk) te verdelen zijn over landen, zodat het globale zuiden niet onevenredig hard geraakt wordt en of de fossiele bedrijven niet gestraft moeten worden voor hun leugens (uit het verleden). Kuijper: “Als je fossiele brandstoffen als land de komende jaren kunt uitfaseren: doen! En dat zal per land echt verschillend zijn. Als je land dat niet snel genoeg kan doen om de klimaatdoelen te halen, dan maak je beter alvast een plan om de schade op te ruimen. En iedereen moet zich committeren aan geological net zero. Al dat geld dat de EU uit is gegaan (refererend aan het verhaal van Van den Beukel, red.) en bijvoorbeeld naar Saudi Arabië is gegaan, hadden we ook kunnen gebruiken om ons eigen gebruik op te schonen.”

Na de verschillende lezingen was er nog een paneldiscussie tussen de sprekers. Christina Papadimitriou, assistant professor bij Electrical Engineering onderstreepte nog dat “flexibiliteit essentieel is om deze situatie te kunnen veranderen. En we mogen de sociale kant (refererend aan de mensen die het meest lijden onder de fossiele industrie) niet vergeten”, betoogde ze. Collegevoorzitter Robert-Jan Smits besloot de bijeenkomst met zijn eigen conclusie: “Het is een goed idee om samen met de slimste mensen aan de energietransitie te werken.”