Voor de vierde keer sinds 2011 heeft de Europese universiteitenvereniging EUA de vrijheid van universiteiten in kaart gebracht. Nederland scoort wisselend.

De politieke en maatschappelijke debatten rond het hoger onderwijs worden steeds complexer, menen de auteurs. De universiteiten krijgen steeds meer taken toegeschoven: van onderzoek naar duurzaamheid tot het opstuwen van de economie. Maar daardoor kunnen ze soms minder hun eigen gang gaan.

Volgens het rapport is meer autonomie uiteindelijk beter voor de universiteiten, zeker als die gepaard gaat met een goed systeem van kwaliteitskeuring, betekenisvolle inspraak van belanghebbenden en 'sterk leiderschap en management'.

Puntenaftrek

Aan de hand van verschillende ‘rankings’ probeert de EUA te laten zien hoeveel autonomie universiteiten in de diverse landen en regio’s hebben. Er is ‘puntenaftrek’ als de autonomie op de een of andere manier wordt beperkt.

In Nederland mogen universiteiten niet helemaal op eigen houtje bepalen hoeveel studenten ze toelaten. Ook moeten ze voor nieuwe opleidingen toestemming vragen. Als hun financiële reserves te groot zijn, komt de inspectie praten. Daarvoor krijgt Nederland dus puntenaftrek. Op andere vlakken hebben de Nederlandse universiteiten juist meer vrijheid. Zo bemoeit de overheid zich niet met de benoeming van bestuurders of met het personeelsbeleid.

De uitkomst wordt niet in ‘stoplichtkleuren’ van groen naar rood weergegeven, maar van oranje (hoogste score) via paars naar donkerblauw en lichtblauw (laagste score). De Engelse universiteiten hebben volgens deze lijst de meeste autonomie.

Hongarije

Hongarije staat niet in de lijst. De Europese regeringsleiders hebben in januari allerlei subsidies opgeschort omdat de regering Orbán de rechtsstaat en de academische vrijheid schendt. Over dat land heeft de EUA een apart verslag gemaakt.

Afhankelijk van de gekozen criteria zou het op papier misschien wel kunnen meevallen met de universitaire autonomie in Hongarije, maar in de praktijk lijkt de regering er meer macht naar zich toe te trekken.