Hoe hoog staan de Nederlandse universiteiten in de wereldwijde ranglijsten van universiteiten? Ze scoren goed, maar het wisselt wel per ranglijst. En dat alleen al is een veeg teken: hoe meet je eigenlijk de kracht van een universiteit?

Een expertgroep (twee wetenschappers en enkele beleidsadviseurs) vindt dat de ranglijsten “ten onrechte pretenderen de prestaties van een universiteit in de meest ruime zin te kunnen samenvatten in één enkel getal”.

Erkennen en waarderen

Die ranglijsten staan bovendien op gespannen voet met het streven naar ‘erkennen en waarderen’. Universiteiten willen hun medewerkers niet alleen afrekenen op publicaties in wetenschappelijke tijdschriften (die in de ranglijsten zwaar meewegen), maar bijvoorbeeld ook op onderwijs, leiderschap, team science of wetenschapscommunicatie.

“Is onderzoek belangrijker dan onderwijs?”, vragen de experts retorisch. “Of is het juist andersom? Wanneer een wegingsschema wordt toegepast dat de nadruk legt op één van de kerntaken, worden universiteiten die uitblinken in een andere kerntaak benadeeld.”

Nu hinken universiteiten vaak op twee gedachten. Enerzijds laten ze zich kritisch uit over de ranglijsten, terwijl ze dietegelijkertijd omarmen in hun marketingactiviteiten. “Deze pragmatische benadering voelt voor velen, waaronder de leden van de expertgroep, ongemakkelijk aan.”

Ondermijning

Om ‘ondermijning’ van erkennen en waarderen te voorkomen doen de experts aanbevelingen voor een cultuurverandering. “Opportunistisch gebruik van league tables moet worden vermeden”, is het idee, “terwijl eerlijk en wetenschappelijk verantwoord gebruik dient te worden bevorderd.”

Het advies: gebruik de ranglijsten alléén voor marketing, en niet voor interne evaluaties. Steun daarnaast alternatieven, zoals U-Multirank, die gebruikers zelf hun criteria laten kiezen: dat maakt inzichtelijk hoe willekeurig de weging eigenlijk is. Vraag ook aandacht voor More than our rank, waar universiteiten kunnen vertellen wat ze allemaal doen zonder dat het zichtbaar is in de rankings.

Duisenberg

“Universiteiten staan dubbelzinnig ten opzichte van universiteitsranglijsten”, erkent voorzitter Pieter Duisenberg van universiteitenvereniging UNL. “Het is belangrijk om onze positie in de wereldtop te kunnen bepalen, maar op deze manier doet het geen recht aan de breedte van het werk dat er op universiteiten gebeurt.”

De universiteiten willen dus aan een cultuurverandering werken. “We zijn verheugd dat de Universiteit Twente, de Universiteit Leiden, Maastricht University en de Vrije Universiteit Amsterdam hierin het voortouw willen nemen”, staat in een beleidsreactie van UNL.