Een jaar geleden opende het Rijk een loket waar kennisinstellingen met hun vragen rond kennisveiligheid terechtkunnen. Daar kwamen tot 21 december 148 vragen binnen. Veertig gingen over internationale samenwerking met een kennisinstelling of een bedrijf en nog eens 39 over samenwerking met een specifieke onderzoeker.

De indiener heeft meestal zelf al twijfels over de samenwerking, staat in een brief die minister Dijkgraaf eind december aan de Tweede Kamer heeft gestuurd, “maar vraagt het loket om meer informatie voor het maken van een definitieve afweging”.

Militaire toepassing

In totaal gingen 89 vragen over een samenwerking met partners uit China (52), Rusland (21) en Iran (16). De instellingen willen bijvoorbeeld weten hoe het met sancties zit. Ook ‘dual-use’ is een belangrijk thema: onderzoek dat onbedoeld ook een militaire toepassing zou kunnen krijgen.

“Er blijkt behoefte aan meer informatie over welke vakgebieden dual-use of sensitief zijn en welke sancties precies van toepassing zijn”, stelt de minister vast. “Ik ben voornemens om hierover meer informatie met de kennisinstellingen te delen, bijvoorbeeld via het netwerk kennisveiligheid.” Hij wil dit netwerk verder ontwikkelen en vindt dat alle kennisinstellingen eraan mee moeten doen.

Er is de laatste jaren meer aandacht voor problemen met kennisveiligheid. Sommige landen zouden in andere landen heimelijk kennis willen verwerven om hun militaire positie te versterken. In december heeft de Tweede Kamer het budget voor kennisveiligheid aan de universiteiten (12 miljoen euro per jaar) eenmalig met 2,8 miljoen euro verhoogd.

Naïef geweest

Afgelopen juni zei minister Dijkgraaf dat het hoger onderwijs de “zolder moet opruimen” en dat instellingen de samenwerking met onvrije landen tegen het licht moeten houden. “We kunnen vaststellen dat we de afgelopen jaren wat naïef zijn geweest.”

Allerlei journalisten hebben de laatste tijd geschreven over Nederlandse kennis die het Chinese leger ten goede komt, bijvoorbeeld aan de TU Delft, maar ook elders. Afgelopen najaar trokken ook de inlichtingendiensten aan de bel.

Tegelijkertijd gaat de deur niet helemaal dicht voor internationale samenwerking, ook niet met onvrije landen. Het kabinet wil “dat Nederland een open samenleving en economie houdt waarin we andere landen niet de rug toekeren, maar in gesprek blijven”, stond bijvoorbeeld in de reactie op de waarschuwing van de inlichtingendiensten.