Ook de vierde regeringspartij, D66, verzette zich fel tegen het amendement. Toch blijft het wetsvoorstel een stap vooruit voor de kansengelijkheid, vindt D66-Kamerlid Jeanet van der Laan. Haar fractie blijft erachter staan, dus het wetsvoorstel is, ook in gewijzigde vorm, verzekerd van een meerderheid.

Fixus

Dankzij de nieuwe wet kunnen opleidingen met een beperkt aantal plaatsen (fixusopleidingen) straks weer gebruik maken van loting bij het toelaten van kandidaten. Sinds 2017 mochten ze alleen nog maar selecteren op talent en motivatie, waarvoor ze overigens minstens twee criteria moeten gebruiken.

Ze kunnen blind loten (dan heeft iedereen evenveel kans) of voor een gewogen loting kiezen (dan maken sommige kandidaten op grond van minstens twee criteria meer kans). Ook zouden de opleidingen selectie en loting mogen mengen: eerst de beste kandidaten selecteren en dan loten onder de rest.

Vierde optie

Het omstreden amendement biedt een vierde mogelijkheid: niet alleen de sterkste kandidaten selecteren, maar ook de zwakste afwijzen en daarna loten in de middengroep. Daar hadden de minister en zijn eigen partij D66 dus bezwaar tegen.

Want er is helemaal geen middengroep, zei Dijkgraaf tegen de Kamer. Je kunt misschien de beste studenten nog wel selecteren, maar verder kun je eigenlijk geen zinnig onderscheid maken. Bovendien zou het principieel verkeerd zijn dat sommige studenten dan helemaal niet aanmerking komen voor toelating, terwijl ze wél het juiste diploma op zak hebben.

Geholpen

Van der Laan (D66) is teleurgesteld dat het amendement is aangenomen. “Maar onze inzet blijft om loting weer mogelijk te maken. Als we dat nu niet doen, dan zie ik het op korte termijn helemaal niet gebeuren. Ik ga ervanuit dat veel studenten ermee geholpen worden als loting wordt toegepast. Nu mag het helemaal niet.”

Voor een meerderheid is de oppositie in de Tweede Kamer dus niet meer nodig, maar misschien wel in de Eerste Kamer. PvdA en GroenLinks aarzelen nog over hun steun voor het wetsvoorstel. Ze willen van de minister weten hoe hij het amendement opvat. Dijkgraaf is echter ziek, dus hij kon nog niet reageren op het verzoek van de partijen.

Verkeerd begrepen

De variant van het amendement wordt het Klaas Visser-model genoemd, maar de naamgever zei tegen dagblad NRC dat de Tweede Kamer hem verkeerd heeft begrepen. Hij wilde geen leerlingen uitsluiten. Maar wat hem betreft kun je van kandidaten wel een bepaalde inspanning vragen, bijvoorbeeld dat ze een dag komen kijken. “Er zal altijd een groep niet komen opdagen”, legde hij uit. “Die vallen dan meteen af. Iedereen die wel komt, mag meeloten.”