Mensen zijn niet als hagedissen of zeesterren, bij wie een verloren staart of arm gewoon weer aangroeit. Maar in het lab van hoogleraar Patricia Dankers werken onderzoekers aan manieren om het lichaam te helpen zichzelf te herstellen. Niet bij een verloren ledemaat, wel bij problemen in organen.

Ze ontwikkelen nanomaterialen waar cellen graag op groeien – binnen en ook buiten het lichaam – om zo nieuw, lichaamseigen orgaanweefsel te vormen. PhD Maritza Rovers is een van deze onderzoekers. Samen met collega’s Dan Jing Wu en Simone de Jong reist ze eind deze week af naar Friesland. Daar vindt op vrijdag 6 mei in de voormalige universiteitsstad Franeker een wetenschapsfestival plaats voor kinderen, Expeditie NEXT.

Labjas

“In mijn promotie-onderzoek ontwikkel ik gelachtige nanostructuren waarin we buiten het lichaam cellen kunnen opkweken. Eerlijk gezegd denk ik dat mijn ouders niet eens precies weten wat ik doe”, zegt Rovers lachend. Hoe gaat ze dit aanstaande vrijdag dan duidelijk maken aan een publiek van zes- tot twaalfjarigen?

Lees verder onder de foto

“We vertalen het naar iets wat ze wél kennen, vandaar de vergelijking met de hagedis die zijn staart kan laten teruggroeien. En we beginnen bij de basis: dat ons lichaam helemaal is opgebouwd uit miljarden cellen. Cellen die zo klein zijn dat je ze niet kunt zien, maar die er tóch zijn.”

De jonge bezoekers kunnen de cellen uit hun wangslijmvlies zelf onder de microscoop bekijken. Rovers: “Daar krijgen ze een foto van mee naar huis: een ‘celfie’.” Om het zo ‘echt’ mogelijk te maken, neemt het drietal allerlei materialen mee uit het laboratorium, “En de bezoekers krijgen een labjas aan en een veiligheidsbril op.”

Vuurvliegjes

Voor Bas Rosier is Expeditie NEXT een van de laatste activiteiten als academisch onderzoeker; over enkele weken neemt hij afscheid als postdoc in de groep van Maarten Merkx, en begint hij bij een bedrijf dat nieuwe medicijnen beschikbaar maakt voor patiënten. “Een passende afsluiter: zo kan ik zelf nog mijn opvolging veilig stellen”, zegt hij met een knipoog.

Als postdoc houdt Rosier zich bezig met het maken van moleculen die als biosensor fungeren. “Dat doen ze middels bioluminescentie, het principe waarvan vuurvliegjes en zeevonk ook gebruikmaken. Ze zenden groen licht uit, dat blauw wordt als de te detecteren stof aanwezig is.”

In Franeker gaat Rosier echter vertellen over het onderwerp van zijn promotie, die hij ook aan de TU/e deed: DNA. “Ik hield me bezig met ‘DNA-origami’, waarbij we DNA herprogrammeren, zodat we er heel nauwkeurig nanostructuren van kunnen vouwen. Dit met als doel er enzymen op heel exacte onderlinge afstanden op te plaatsen, zodat ze met elkaar kunnen samenwerken.”

Lees verder onder de foto

Koriander

Rosier wil de bezoekers van het festival twee dingen bijbrengen:  “Ten eerste: wat DNA is en hoeveel invloed het heeft op ons uiterlijk, ons gedrag en onze gezondheid. En ten tweede: dat wetenschappers gewoon leuke mensen zijn, aan wie je van alles kunt vragen!“

Zelf voelt hij zich soms ook nog steeds een kind. “Ik heb nog steeds diezelfde verwondering over de wereld, en ik wil van alles weten hoe het werkt. Ik heb een paar jaar geleden ook op Expeditie NEXT gestaan, en toen merkte ik dat het allemaal vanzelf gaat als ik op dat niveau een connectie kan maken met de kinderen.”

Om de nieuwsgierigheid van de jonge bezoekers te prikkelen, neemt Rosier een tafel vol gekke, op het oog nogal random spullen mee naar Friesland. “Denk aan een korianderplant. Ben jij iemand die koriander vies vindt? Voor mij smaakt het naar zeep. Dat komt doordat de plant veel aldehydes bevat, stofjes die ook in afwasmiddel zitten. Door een DNA-mutatie zijn er echter steeds meer mensen die het wél lekker vinden.”

Boodschappen

Op de tafel staat ook een vogel – “een kraai van kunststof, zo eentje uit het tuincentrum om duiven te verjagen” – want bij vogels is iets soortgelijks gebeurd: door een verandering in het DNA proeven ze de scherpte van peper niet meer, waardoor ze de vruchten van peperplanten kunnen eten en zo de zaden kunnen verspreiden.

De bezoekers kunnen ook letterlijk origami vouwen met DNA: met behulp van werkbladen kunnen ze de dubbele helix-vorm van onze erfelijke code navouwen, “En aan de hand daarvan kan ik weer van alles uitleggen”, zegt Rosier, die een ingeving krijgt voor zijn boodschappenlijstje. “Over helixen gesproken: ik moet niet vergeten een paar zakken wokkels te kopen. Daar moet ik natuurlijk wel een bak vol van neerzetten!”