Onderwijsminister Dijkgraaf was bij het online congres, vlak voor de ministerraad. “Ik ben heel trots dat Nederland het voortouw neemt in die internationale discussie”, zei hij. Hij hoopt dat ‘erkennen en waarderen’ een ‘exportproduct’ zal worden.

‘Erkennen en waarderen’ is het ideaal in de wetenschappelijke wereld van een bredere blik op het werk van wetenschappers. Er komt meer nadruk dan voorheen op onderwijs, leiderschap, maatschappelijke impact, open science en meer.

Orkest

Dijkgraaf trok de vergelijking met een orkest. Als minister kijkt hij meer naar het geheel dan naar de afzonderlijke instrumenten, zei hij. Wetenschappers hoeven heus niet allemaal overal in uit te blinken, maar de wetenschap als geheel zou wel aan alles wat belangrijk is ruimte moeten bieden.

Het leek erop dat de organisatie vooral allerlei misverstanden wilde wegnemen en angsten wilde sussen. Critici van de nieuwe beweging menen dat het kind met het badwater wordt weggegooid. Je moet wetenschappers gewoon op hun wetenschappelijke prestaties kunnen beoordelen, menen ze, en niet te veel waarde hechten aan dingen als een ‘narratief cv’, zoals onlangs nog in een open brief stond.

Laten we ophouden met open brieven sturen, stelde directeur Marcel Levi van onderzoeksfinancier NWO voor in een van de kleinere sessies. Want dan luister je niet naar elkaar. De Nederlandse cultuur van open brieven verbaast hem.

Een van de openbrievenschrijvers, medisch onderzoeker Raymond Poot, zat bij hem aan tafel en protesteerde. Zonder open brief wordt er niet naar de critici geluisterd, was zijn antwoord. Dan doen we iets niet goed, was de conclusie, en moeten we beter naar elkaar luisteren.

Geschrapt

De kritiek van Poot kwam erop neer dat allerlei manieren om de prestaties van wetenschappers te meten geschrapt worden, zonder dat duidelijk is wat ervoor in de plaats moet komen. Waarom zou je bijvoorbeeld niet mogen zeggen in welke tijdschriften je gepubliceerd hebt?

Het antwoord van voorstanders als Levi kwam erop neer dat je toch ergens moet beginnen als je iets wilt veranderen. “Je moet luisteren naar elkaar en leren van je fouten”, zei Levi. Het klopt dat NWO citaties een poosje buiten beschouwing liet, maar dat beleid is alweer bijgesteld.

De kritiek op de ‘opstelwedstrijd’ van het narratieve cv snapte hij ook wel. Hij dacht meer in de richting van een evidence based-cv. “Wetenschappers kunnen zeggen: ik ben geweldig. En dat is prima, maar ze moeten het dan onderbouwen.” Harde cijfers over je prestaties kunnen daar dan aan bijdragen.

Er waren veel voorstanders van het ideaal aanwezig, want die organiseerden het festival. De dag werd afgetrapt door collegevoorzitter Rianne Letschert van de Universiteit Maastricht en rector Jeroen Geurts van de Vrije Universiteit, die vertelden dat ‘erkennen en waarderen’ een van hun drijfveren was om zich meer op het bestuur te richten.

Ook president Ineke Sluiter van de KNAW was aanwezig. Sommige critici zijn misschien bang dat je straks niet meer mag uitblinken in de wetenschap en dat alle nadruk op andere onderwerpen komt te liggen. “Dat wil helemaal niemand”, verzekerde ze de toehoorders.

Voorstanders

In de hoogste regionen van de wetenschap zitten dus veel voorstanders van de nieuwe koers, en ook allerlei groepen van jonge wetenschappers scharen zich erachter. Een van de zorgen was wel: maken Nederlandse wetenschappers nog wel kans in het buitenland, als Nederland dit als enige doet?

Niemand die het zeker weet. In het buitenland is de tendens ook gaande, maar hoe ver zal het komen? “Het heeft pas zin als dit internationaal gebeurt”, zei minister Dijkgraaf. “We moeten geen klein eiland zijn, we moeten het ‘nieuws’ verspreiden. Wij zijn hierin een voorloper.”