Ongeveer een miljoen mensen hebben een schuld bij DUO en 100 duizend van hen wonen in het buitenland. Zo’n 24 duizend verdwijnen van de radar en zijn onvindbaar voor de studiefinancier. Van die onvindbare studenten heeft 80 procent een betalingsachterstand van meer dan vijfduizend euro, bevestigt woordvoerder Bert Viel van DUO desgevraagd.

Andere wegen

“We proberen altijd eerst via alle andere wegen het contact te herstellen”, zegt Viel. “We raadplegen openbare bronnen, we leggen contact met consulaten en ambassades… we doen alles wat we kunnen bedenken. Als het niet lukt, rest ons niet veel anders dan mensen aanmelden voor een paspoortregistratie.”

Dat betekent dat mensen hun paspoort niet kunnen verlengen. Eerst moeten ze contact opnemen met DUO en een betalingsregeling sluiten. Hoeveel mensen er nu in het register staan, kon DUO niet zeggen. Maar ‘enkele honderden’ oud-studenten zijn er inmiddels weer uit.

Oud-studenten wonen over de hele wereld, maar dit soort problemen met betalingsachterstanden spelen volgens Viel vooral in landen waar het inkomen lager ligt, zoals in Zuid-Amerika. Daar kan DUO rekening mee houden, zegt hij.

Dat gaat via een draagkrachtmeting. DUO kijkt dan wat je inkomen is en wat je, gezien het inkomen, zou kunnen aflossen. In Nederland gebeurt dat automatisch via de belastingdienst, maar als je in het buitenland zit moet je de informatie zelf aandragen. “Je brengt jezelf in de problemen als je het niet doet”, zegt Viel.

Big Brother

De actieve opsporing, met de aanpak via het paspoortregister, is in 2012 begonnen onder PvdA-minister Bussemaker. Zo’n 30 duizend onvindbare schuldenaren hadden nog een bedrag van ruim 80 miljoen euro openstaan, was toen de verklaring. De opsporing levert miljoenen op.

Het is niet de eerste keer dat DUO kritiek krijgt vanwege het blokkeren van paspoorten in het buitenland. De dienst is mede om die reden een keer genomineerd voor een Big Brother Award.

Van de Nationale Ombudsman kreeg DUO commentaar op de gebrekkige communicatie over het blokkeren van de paspoorten. Maar de dienst heeft de communicatie inmiddels verbeterd, meent de ombudsman.

Onbehoorlijk

Toch is het probleem niet helemaal opgelost. Ombudsman Reinier van Zutphen zegt tegen Trouw: “Je kan betaling niet afdwingen als de oud-student het simpelweg niet op kan brengen. Blokkeer je toch iemands paspoort, dan is dat al snel onbehoorlijk omdat het enorme gevolgen kan hebben voor het sociale - of werkleven van de oud-student.”