Bijna een maand geleden stuurde de stichting voor vluchtelingstudenten UAF, samen met de koepelorganisaties van hogescholen en universiteiten, een brief naar minister Dijkgraaf. Ze waren blij met het miljoen euro dat de minister had toegezegd voor steun aan hun huidige Oekraïense en (Wit-)Russische studenten en onderzoekers. Maar kon er niet ook iets gebeuren voor de studenten die Oekraïne nog zouden ontvluchten?

Het UAF vroeg de minister om een landelijk fonds dat gevluchte studenten uit Oekraïne in staat stelt om hun studie weer op te pakken, ongeacht de kosten. Daar horen nadrukkelijk ook de Afghanen, Jemenieten en Afrikanen bij die in Oekraïne studeerden voordat de oorlog begon.

Onbegrip

Het gesprek met het ministerie moet nog plaatsvinden en de instellingen wachten af wat dat oplevert. Dat leidt hier en daar tot onbegrip. Nederlandse universiteiten staan niet vooraan bij de steun voor Oekraïne, schreef de Maastrichtse hoogleraar Wim Groot in zijn column in Observant. “Scholen in het basis- en voortgezet onderwijs nemen Oekraïense vluchtelingenkinderen op in hun klas. Wat doen de universiteiten? Buiten steunbetuigingen vrij weinig.”

Begin maart zaten veel universiteiten en hogescholen bepaald niet stil. Ze organiseerden van alles voor hun studenten uit Oekraïne én uit Rusland en Belarus: die krijgen hulp bij psychische problemen en het verlengen van hun verblijfsvergunning, of als ze vanwege de oorlog geen geld kunnen opnemen. In antwoord op Kamervragen noemde minister Dijkgraaf deze steun gisteren nog ruimhartig.

Maar nieuwe vluchtelingstudenten kunnen niet zomaar aanschuiven in de collegebanken. Welke plannen bestaan er op de universiteiten op dit gebied?

TU/e

Op de TU/e bestaat al langer het initiatief TU/enable, dat vluchteling-studenten, zoals nu uit Oekraïne, de mogelijkheid biedt per kwartiel kosteloos een of twee vakken te volgen, vertelt ESA-directeur Patrick Groothuis.

“Verder hebben we een loket ingericht (via ons reguliere admissionsloket) voor vluchtelingstudenten die komend collegejaar mogelijk hier willen komen studeren. Er zijn al verschillende aanmeldingen, maar de TU/e en andere universiteiten wachten momenteel allemaal op besluitvorming vanuit Den Haag. We willen namelijk dat de EER-status wordt toegewezen aan deze groep, zodat zij tegen een laag tarief hier kunnen studeren.”

De EER-status - waarbij studenten het lage, ‘wettelijke’ collegegeld van ruim tweeduizend euro betalen, in plaats van het torenhoge instellingscollegegeld voor niet-Europese studenten - speelt ook mee bij het eventueel ter beschikking stellen van beurzen, aldus Groothuis.  “We bestuderen of dat mogelijk is, bijvoorbeeld in samenwerking met het UFe. Wel of geen EER-status bepaalt mede de financiële impact.”

Groothuis benadrukt dat de instroom van vluchteling-studenten vanuit Oekraïne “echt maatwerk” is. “Studenten zullen in veel gevallen hun opleiding hebben moeten onderbreken, zullen niet beschikken over diploma’s en zijn in Oekraïne momenteel niet in staat om bijvoorbeeld een taaltest af te leggen. Hier spelen we op in door per student goed te kijken en ook soepel om te gaan met de regelingen voor zover dat wettelijk kan, bijvoorbeeld door de taaltest op een later moment in Nederland te doen.”

Wisselend beeld

Landelijk is het beeld is nogal wisselend. De Universiteit Twente zegt meer permanente plekken voor vluchtelingen te willen creëren, maar hoe precies is nog niet duidelijk. De TU Delft laat alleen weten dat het online collegeaanbod natuurlijk ook openstaat voor vluchtelingen.

De Universiteit van Amsterdam onderzoekt of vluchtelingstudenten behoefte hebben aan bijvoorbeeld een laptop, wifi of een studieplek. Verder denkt de UvA na over het aanbieden van een pre-bachelor of een summer school, liefst in samenwerking met de Vrije Universiteit en de Hogeschool van Amsterdam.

De VU heeft een aantal gevluchte studenten uit Oekraïne alvast een ‘gastvrijheidsstatus’ gegeven. Dat betekent dat ze gebruik kunnen maken van onder meer de de bibliotheek en een computer op de campus. Ook kunnen sommigen van hen “aansluiten” bij vakken die in het verlengde liggen van hun eigen studie. Per student wordt bekeken of dat kan.

Bij de Universiteit Utrecht kunnen vluchtelingen via het programma InclUUsion gratis bachelorcursussen volgen. Sinds 2016 deden al meer dan duizend asielzoekers en statushouders dat, maar er worden wel eisen gesteld aan hun vooropleiding en Engelse taalvaardigheid. De Nijmeegse Radboud Universiteit en Wageningen Universiteit bieden soortgelijke programma’s aan. Ze beraden zich nog op “extra opties”.

Tilburg University doet dat ook en zou – net als Wageningen en Eindhoven – graag zien dat de vluchtelingen uit Oekraïne tijdelijk een EER-status krijgen.

Langere termijn

Een woordvoerder van de VU Amsterdam verwacht dat vluchtelingen zich komend studiejaar kunnen inschrijven als reguliere bachelor- of masterstudent. “Het ministerie buigt zich nog over de voorwaarden.”

Het wachten is dus op het gesprek met minister Dijkgraaf. Die liet de Tweede Kamer gisteren nog weten dat hij met de instellingen nationaal wil bezien “of en zo ja hoe we deze studenten op langere termijn financieel kunnen ondersteunen”.