In veel landen begint de vaccinatiecampagne op stoom te komen. Maar waar westerse overheden massaal coronavaccins opkochten - zo heeft Canada genoeg vaccins besteld om elke burger vier keer te prikken - zijn ontwikkelingslanden nauwelijks in staat hun bevolking in te enten. Wetenschappers zijn bezorgd. Doordat de vaccinatiegraad in veel landen nog steeds erg laag is, vrezen zij dat het coronavirus zich snel zodanig kan muteren dat huidige vaccins niet meer voldoende effectief zijn. Een wereldwijd probleem dat vraagt om een wereldwijde aanpak.

Om ontwikkelingslanden te helpen, pleiten de Verenigde Staten nu voor het tijdelijk vrijgeven van patenten. Dat zou moeten leiden tot meer toegang tot vaccins en een hogere productiecapaciteit. TU/e-hoogleraar Rudi Bekkers (Standardisation and Intellectual Property) is er echter niet van overtuigd dat afstand doen van intellectueel eigendom dit wereldwijde vraagstuk kan oplossen. “We hebben hier te maken met een complex probleem. Het is natuurlijk een terechte gedachte. Het vaccin is mede met publiekelijk geld gefinancierd, farmaceuten maken gebruik van kennis verkregen via wetenschappelijk onderzoek en onderzoekssubsidies. Maar een stukje patenttekst is veel te weinig om succesvol mee aan de slag te kunnen.”

Bekkers benadrukt dat er meerdere coronavaccins op de markt zijn, met verschillende tarieven en dat er dus niet simpelweg van een monopoliepositie van een partij gesproken kan worden. Volgens hem en patent-collega Paul Wiegmann (UD Innovation Technology Entrepreneurship and Marketing) spelen er andere zaken die een remmende werking hebben op het wereldwijde vaccineren. Bekkers: “De patenthouders hebben ook nu al een sterke prikkel om zo veel mogelijk te produceren. De vraag is onbegrensd en de prijs die ze kunnen bedingen is aantrekkelijk. Als de eigen productiecapaciteit gelimiteerd is kunnen ze anderen deze vaccins laten produceren. In opdracht of onder licentie, voor zover die andere partijen ook in staat zijn om in hoge aantallen en veilig te produceren. Maar toch gebeurt dit niet. Dat wijst er op dat er mogelijk een ander probleem bestaat.”

Ook Wiegmann zegt dat er meer nodig is dan een patent om de productiecapaciteit uit te breiden. “Kennis en kunde zijn heel belangrijk, en moet in armere landen ook opgebouwd worden. We willen als maatschappij veilige vaccins, technische wetgeving en diverse standaarden waarborgen dat er op hoge kwaliteit geproduceerd wordt. Daarbij moet een goede balans gevonden worden tussen kwaliteit en snel op de markt brengen - we zitten immers midden in een pandemie.”