Vorige week vroegen premier Rutte en minister De Jonge aan hogescholen en universiteiten om tot half augustus met twee scenario’s rekening te houden: eentje met de anderhalve meter en eentje zonder. Die oproep is verkeerd gevallen. Dat gaan we niet doen, zeggen sommige bestuurders. Zo kunnen we niet werken en je mag het ook eigenlijk niet vragen van studenten en docenten.

“Straks kunnen ze wel met zijn allen naar de disco of een evenement, maar niet naar de campus. Dat kan ik aan mijn studenten niet uitleggen”, zegt rector Han van Krieken van de Radboud Universiteit Nijmegen tijdens een online persbijeenkomst van universiteitenvereniging VSNU met verschillende rectoren en bestuurders.

Paniek

Sommige docenten raken “letterlijk in paniek” van de gedachte dat ze twee scenario’s moeten voorbereiden, vertelt voorzitter Geert ten Dam van de Universiteit van Amsterdam. “Die weten niet meer hoe ze het in de zomer en daarna moeten doen. Neem die signalen alsjeblieft serieus.”

“Wat ons betreft is er maar één scenario”, concludeert voorzitter Pieter Duisenberg van universiteitenvereniging VSNU, en dat scenario is zonder de anderhalve meter. “Daar roosteren we ook op.”

Lilian Halsema, hoofd Onderwijsbeleid aan de TU/e, vertelt dat Education and Student Affairs (ESA) conform het beleid van de Rijksoverheid twee scenario’s heeft uitgewerkt. “We streven naar een rooster zoals de TU/e dat ook pre-corona had, maar we moeten voorbereid zijn op tegenvallers wat corona betreft.”

Overal gereken en gerooster

“We zijn volop bezig om de beide scenario’s uit te werken, hetgeen niet gemakkelijk is”, meldt Tilburg University. “Een van onze grootse collegezalen kan 600 mensen hebben, maar in tijden van corona nog geen 60. Dat betekent een hoop gereken en gerooster.”

De Universiteit Twente schat dat circa 20 tot 25 procent van het onderwijs sowieso online zal gaan, ook in het meest optimistische scenario. “Het zal veelal gaan om hoorcollege-achtige onderwijsactiviteiten.”

Beter goed voorbereid dan te optimistisch, lijkt het idee. Tijdens de persbijeenkomst van de VSNU noemen de bestuurders dan ook allerlei digitale oplossingen waaraan gewerkt wordt. Ten Dam vertelt over “mooie vormen van blended learning” en een hybrid learning-theater, waarin een paar studenten aanwezig zijn in de zaal en andere studenten via grote schermen meedoen.

Buitenland

En dat is niet alleen van belang voor studenten hier in Nederland. Stel dat je internationale studenten in het buitenland zitten en niet meer mogen reizen, redeneert Ten Dam, dan wil je ze wel goed onderwijs kunnen bieden.

Rector Arthur Mol van Wageningen University vertelt de journalisten over een tool om digitaal feedback te geven: dat gaat soms beter (sneller en uitgebreider) dan wanneer de docent en student in een kamertje tegenover elkaar zitten. Hij is ook enthousiast over de LabBuddy, waarmee studenten hun experimenten digitaal kunnen voorbereiden.

Zo volgen er meer voorbeelden. Een podcast over statistiek voor beginners bleek een groot succes, er zijn filmpjes (kennisclips) waarin bepaalde onderwerpen goed worden uitgelegd, sommige hoorcolleges kunnen misschien online… Duisenberg spreekt zelfs van “het nieuwe academische normaal”.

Het past dan ook naadloos in een strategie die al vóór de coronacrisis was uitgestippeld. Toen bedachten sommige bestuurders al dat het hoger onderwijs iets digitaler kon, met een functioneler gebruik van de campus.

Focusgroepen

Niet alleen bestuurders zien de voordelen van online werken, zeggen ze zelf. Uit focusgroepen en onderzoeken zou blijken dat iedereen graag weer fysiek les wil geven, maar dat de winst van het online onderwijs niet ongedaan moet worden gemaakt.

In het hbo speelt hetzelfde als bij de universiteiten. Ze gaan uit van het optimale scenario zonder de anderhalve meter, liet de Vereniging Hogescholen weten, zoals ook de universiteiten doen.

Maar ze zijn niet naïef. Zo ontwikkelt de Hogeschool Rotterdam een ‘Learn Anywhere-lokaal’, schrijft hogeschoolblad Profielen. Daarin kan tegelijk online en fysiek onderwijs worden gegeven dankzij allerlei camera’s en beeldschermen.

Fontys verwacht in september weer helemaal open te kunnen, staat op de nieuwssite BRON, maar ook bij die hogeschool geldt een ‘mits’. Het echte besluit valt pas half augustus, dus het blijft opletten.

Zekerheid

Avans Hogescholen had dit voorjaar al bedacht dat je overal rekening mee moet houden. “Voor de zekerheid gaan we het onderwijs zo plannen dat het met één druk op de knop weer terug te brengen is van fysiek naar online”, zei voorzitter Paul Rüpp. “Want het kan in september allemaal weer anders zijn.”

De oppositie ziet ‘twee scenario’s voor na de zomer’ niet zitten. Waarom horen instellingen pas half augustus of zij komend studiejaar anderhalve meter afstand moeten hanteren? “Je kunt hiermee docenten op hogescholen en universiteiten niet de zomer in sturen”, zei SP-Kamerlid Peter Kwint. “Niet na een jaar van dubbele diensten moeten draaien, van al verschrikkelijk moeten improviseren met onlineonderwijs. Die mensen zijn uitgeput.”

Ook de SGP en Partij voor de Dieren vonden half augustus veel te laat. “Wat ons betreft is het praktisch ondoenlijk om het op die manier te doen”, zei PvdD-Kamerlid Eva van Esch. In een motie riep ze het kabinet op om het hoger onderwijs eerder uitsluitsel te geven. Demissionair minister Hugo de Jonge ging daar niet in mee en ontraadde de motie. Want: hoe eerder je zo’n beslissing neemt, hoe minder je weet, stelde hij.

Lisa Westerveld (GroenLinks) diende ook een motie in. Ze wil dat studenten en medewerkers ook na 31 juli zelftests kunnen bestellen via de SURF-portal zelftestonderwijs.nl.

Het idee om de portal tot ten minste het einde van het jaar in de lucht te houden werd door De Jonge ontraden (“dat kost natuurlijk ook allemaal een hele hoop geld”), maar hij zette de deur wel op een kier. “Ik wil wel kijken of die regeling verlengd moet worden, maar niet tot het einde van dit jaar.” De Tweede Kamer stemt dinsdag over de moties.

Overigens loopt het bij de SURF-portal voor zelftests niet echt storm. Begin deze maand had grofweg de helft van de medewerkers en een derde van de studenten tests besteld. De zelftests voor het hoger onderwijs kosten het kabinet ruim 400 miljoen euro.