De brief van elf pagina’s die de Onderwijsraad donderdag heeft verstuurd, is eigenlijk bedoeld voor de opvolgers van de huidige, demissionaire bewindslieden. Die 8,5 miljard euro aan crisisgeld voor het onderwijs? Dat is maar het begin, staat erin.

Of zoals de raad het zelf formuleert: de acute problemen van de coronacrisis moeten worden bekeken “in samenhang met de onderliggende, structurele problemen in het onderwijs”. “Alleen herstel is niet genoeg”, meent voorzitter Edith Hooge.

Welzijn

De crisis heeft natuurlijk schade aangericht, van leerachterstanden tot verminderd welzijn. In het hoger onderwijs is dat welzijn vaak een groter probleem dan studievertraging, meent de raad.

“Velen zijn hard geraakt in de zin dat hun sociale contacten grotendeels wegvielen”, staat in de brief. “Gebrek aan sport, afspraken met vrienden en (bij)baantjes had een negatieve uitwerking op hun psychisch welbevinden. Het vergrootte de eenzaamheid van studenten, verminderde hun motivatie en leidde tot studievertraging en oplopende studieschulden.”

De belangrijkste vaststelling: die 8,5 miljard euro heeft een looptijd van tweeënhalf jaar en dat is te kort. “De crisis is nog niet voorbij. Er gelden nog steeds maatregelen om het virus te bedwingen, zoals anderhalve meter afstand houden, quarantainerichtlijnen en beperkte openstelling van scholen en campussen. Daarnaast is er weinig tijd om achterstanden in kaart te brengen.”

Lerarentekort

Als je maar tweeënhalf jaar mag werken aan het wegwerken van de schade, dan kijk je op de korte termijn, “terwijl juist een langetermijnaanpak nodig is”. Vooral het lerarentekort moet bestreden worden, net als de dalende leesvaardigheid.

Het ministerie van OCW weet dit eigenlijk wel, bleek gisteren uit een artikel van NRC Handelsblad. Het ministerie wilde meer tijd om de leerachterstanden weg te werken. Uit documenten, mailwisselingen en app-berichten die de krant opvroeg blijkt dat het ministerie de tijd wilde nemen tot het jaar 2028. Onder druk van met name het ministerie van Financiën (“Een dergelijk jaartal kan ons inziens echt niet de ambitie zijn”) werd de looptijd teruggebracht naar 2,5 jaar.

Het oorspronkelijke plan van OCW straalde volgens Financiën te weinig urgentie en creativiteit uit. OCW moest meer regie nemen en de oren niet te veel laten hangen naar bezwaren vanuit de sector. Je zou bijvoorbeeld ook het schooljaar met zestien weken kunnen verlengen en het nieuwe schooljaar pas na de kerstvakantie laten beginnen, zodat alle leerachterstanden konden worden ingehaald.

Onhaalbaar

Maar dat leek de ambtenaren van OCW onhaalbaar. Wel drukte het scholen op het hart om gebruik te maken van wetenschappelijk bewezen effectieve interventies, zoals zomerscholen en tutoring.

Dat laatste vindt de Onderwijsraad ook belangrijk – en niet alleen in de crisis. De overheid zou moeten investeren in de kennis van leraren, is een van de adviezen. “Het is belangrijk dat kennis uit onderzoek gebruikt wordt en dat scholen van elkaar leren.”

Gaat de politiek naar deze adviezen luisteren? Dat zal blijken uit het volgende regeerakkoord, maar het kan nog even duren voor dat er ligt. De formatie lijkt muurvast te zitten.