Het balletje ging rollen nadat Ad Valvas vorig jaar november een groot onderzoeksartikel publiceerde over sociaal onveilige praktijken aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Medewerkers van de afdeling Psychologie gingen er gebukt onder machtsmisbruik en intimidatie, ontdekte de redactie.

De VU schakelde een extern bureau in om de zaak te onderzoeken, maar of er daadwerkelijk sprake was van misstanden of wangedrag werd niet duidelijk. Na afloop kregen medewerkers bovendien uit privacyoverwegingen niet het volledige, ruim honderd pagina’s tellende rapport te lezen, maar slechts een samenvatting van twee kantjes. De teleurgestelde reacties van wetenschappers spraken boekdelen. Wordt er dan niemand verantwoordelijk gesteld, wilden ze weten.

Aan de TU/e heeft het College van Bestuur enige weken terug een onderzoeksbureau opdracht gegeven om uit te zoeken wat er gebeurd is met een zwarte medewerkster die bij de faculteit Chemical Engineering & Chemistry lange tijd te maken heeft gekregen met grove vormen van racisme. Dit naar aanleiding van de verhalen die Cursor daar begin juni over publiceerde. Dat onderzoek is nog gaande. Op dit moment wil het CvB nog geen reactie geven op de situatie aan de VU en het protest dat daar is losgekomen.

Belangenconflicten

Over de aanpak aan de VU hebben ook de medezeggenschap en de VU-afdeling van WOinActie 'geen goed woord over', schreef Ad Valvas gisteren. In een open brief trekken de partijen aan de bel bij het bestuur van de universiteit. Die brief gaat gepaard met een landelijke verklaring, die samen met de vakbonden AOb en FNV Overheid is opgesteld.

De ondertekenaars roepen universiteiten op om transparanter en democratischer te werk te gaan bij hun aanpak van sociale onveiligheid. Want onderzoek naar wangedrag is nu vaak 'ondoorzichtig', menen de partijen. Het wordt weliswaar uitbesteed aan externe bedrijven, maar deze worden gekozen, ingehuurd en betaald door het bestuur. 'Dit leidt tot belangenconflicten.'

Medezeggenschap

Verder staat in de verklaring dat de medezeggenschap meer moet worden betrokken 'bij de besluitvorming over een uitvoerder van intern onderzoek, een specifieke opdracht of het mandaat en de doelstellingen van zo’n onderzoek'. Datzelfde geldt wanneer wordt besloten wat er na een onderzoek moet gebeuren.

En dan helpt het natuurlijk als medezeggenschappers toegang hebben tot de volledige onderzoeksrapporten. Tegelijkertijd moeten bestuurders wel een manier vinden om de privacy van betrokken werknemers te beschermen, vinden de schrijvers. Want: 'Privacy mag nooit als excuus worden gebruikt om informatie achter te houden voor de ondernemingsraden.'

Ook demissionair minister Ingrid van Engelshoven vindt dat de sociale veiligheid aan universiteiten beter kan. Een commissie van wetenschapsgenootschap KNAW werkt momenteel aan een advies over het voorkomen van ongewenst gedrag. Dat zal eind dit jaar verschijnen.