Vanaf 30 augustus hoeven studenten geen anderhalve meter afstand meer te houden, zei premier Mark Rutte afgelopen vrijdag in zijn persconferentie over corona. Dat is drie weken eerder dan de deskundigen wilden.

De remmen gaan niet helemaal los. In de gangen en de hallen blijven mondkapjes verplicht en in collegezalen mogen maximaal 75 studenten tegelijk bijeenkomen. Universiteiten en hogescholen moeten hun gebouwen bovendien goed ventileren en allerlei looproutes uitstippelen om gedrang te voorkomen.

Daarnaast verwacht het kabinet dat studenten twee keer in de week een zelftest doen en thuisblijven als ze klachten hebben. De paaltjes met handgel zullen voorlopig ook nog niet verdwijnen.

Wie is er blij?

Het is een “enorme opluchting voor iedereen”, twitterde Pieter Duisenberg van universiteitenvereniging VSNU. Ook Maurice Limmen van de Vereniging Hogescholen is tevreden en noemt de versoepelingen “van essentieel belang”.

Bij praatprogramma Op1 zat Mirjam van Praag, voorzitter van de Vrije Universiteit. “Iedereen is dolblij”, zei ze over de versoepelingen. “Ik kreeg echt tranen in mijn ogen.” Ama Boahene van studentenvakbond LSVb zat daar ook aan tafel en was eveneens “heel blij” dat de anderhalve meter uit het hoger onderwijs verdwijnt. “Dat moest gewoon en dat kon ook eigenlijk niet anders.”

Waren ze helemaal niet kritisch?

Die groepsgrootte van 75 studenten blijft vervelend. “Ik snap ook niet zo goed waar dat getal vandaan komt”, zei Boahene. In sommige grote zalen kun je heus wel meer studenten toelaten, stelde ze. Van Praag knikte.

Is versoepelen niet gevaarlijk?

Er kleeft een risico aan. In de uitzending van Op1 maakte viroloog Ab Osterhaus zich zorgen en ook elders klinkt scherpe kritiek. Het hoger onderwijs wordt straks een “snelweg voor het virus”, voorspelt bijvoorbeeld UvA-hoogleraar politicologie John Grin in de Volkskrant. Ook filosoof Jeroen de Ridder van De Jonge Akademie vreest dat het virus opnieuw de kop op zal steken.

Ook lang niet alle studenten staan te trappelen. Van de 700 studenten in het opiniepanel van actualiteitenprogramma EenVandaag juicht slechts de helft de versoepelingen toe, terwijl 39 procent de heropening geen goed idee vindt. Er zijn ook jongeren die zich niet kunnen laten vaccineren, bijvoorbeeld vanwege een immuunziekte, en sommigen van hen zijn ronduit in paniek, staat in Het Parool.

Koudwatervrees, of…?

De critici vinden het OMT aan hun zijde. Versoepel pas op 20 september, luidde het advies van de deskundigen. Het OMT voorspelt clusters van besmettingen “en bijgaand onrust” als het kabinet de maatregelen eerder loslaat.

Waarom denkt het OMT dat?

Studenten komen terug van vakantie en nemen het virus misschien mee. Bovendien is nog niet iedereen die dat wil dubbel gevaccineerd. Daarom zouden er nog beperkingen moeten gelden bij de start van het studiejaar, is de gedachte.

Zo denken de GGD’s er ook over. “We hebben de ervaring van de te snelle versoepeling eind juni (‘dansen met Jansen’) nog scherp op het netvlies”, zegt voorzitter André Rouvoet van hun koepelvereniging. Die versoepelingen leidden tot een explosieve toename van het aantal besmettingen.

Waarom negeert het kabinet het OMT-advies?

Roosterproblemen gaven de doorslag. “Het is voor de onderwijsinstellingen ondoenlijk om voor het eerste semester of het eerste blok een dubbele planning te maken”, verklaarde Rutte, “en uitstel met een paar weken zou dus betekenen nog een onderwijsperiode zonder volwaardig onderwijs voor ruim één miljoen jonge mensen.”

Langer wachten kon echt niet?

Een miljoen mbo-, hbo en wo-studenten hebben al anderhalf jaar voornamelijk online onderwijs “en de gevolgen daarvan zijn gewoon heel ernstig”, zei Rutte vrijdag. Hij wees op de mentale problemen onder studenten.

Kunnen we geen negatieve testbewijzen van studenten eisen?

Daar is voorlopig geen sprake van. De toegankelijkheid van onderwijs is zo’n belangrijk principe, dat er in de politiek maar weinig steun is voor testbewijzen bij toegang tot de gebouwen van universiteiten en hogescholen. Studenten kunnen gratis zelftests krijgen en dat moet genoeg zijn. Een vaccinatieplicht is al helemaal uit den boze.

Hoeveel procent van de studenten is gevaccineerd?

In de groep 18 tot 25-jarigen heeft 64 procent een eerste vaccinatie gehad, schrijft het RIVM. Volgens andere cijfers is ruim 80 procent in de leeftijd van 16 tot 24 jaar bereid zich te vaccineren en dat percentage loopt op.

Toch gebruiken weinig studenten de zelftests.

Dat probleem negeerde het kabinet aanvankelijk, en ook de Tweede Kamer deed er weinig mee. Maar in een speciale coronawet is wel de mogelijkheid ingebouwd om testbewijzen in het hoger onderwijs verplicht te kunnen stellen, mocht de situatie daarom vragen. Het kan bij wijze van spreken met een druk op de knop.

En hoe zit het eigenlijk met de introductieweken?

Die vinden meestal in de week voor de start van het nieuwe studiejaar plaats. Voor deze evenementen gelden nog de huidige beperkingen.