Avans-student Lara neemt een zelftest af. Via haar laptopcamera kijkt begeleider Gijs mee. Ze steekt het wattenstaafje 2,5 cm haar neus in, daarna stopt ze het in een buisje met vloeistof en uiteindelijk druppelt ze die vloeistof op een apparaatje. Een kwartier later zal ze haar uitslag krijgen.

Het ziet er eenvoudig uit. Toch blijken studenten er niet voor te porren. Het viel al meteen tegen bij Avans Hogeschool, HAS Hogeschool en mbo-instelling Koning Willem I. Ze vroegen 1.400 studenten om aan een proef met deze zelftests mee te doen en uiteindelijk deed maar 30 procent mee.

Geen zin

Maar liefst twintig procent had meteen al geen zin. Van de 1.100 studenten die eerst wél wilden meedoen, kwam het merendeel uiteindelijk niet opdagen in de digitale ‘teststraat’ van Avans, die deze ochtend tijdens een Teams-bijeenkomst aan journalisten is getoond.

In vier weken tijd zijn meer dan duizend tests afgenomen. Slechts één keer was er een positieve uitslag. Die student moest daarna een officiële test bij de GGD gaan doen.

Studenten zien het nut van de zelftests niet in, vermoedt Lara, die aan de opleiding biologie en laboratoriumonderzoek studeert. “Er zitten niet echt gevolgen aan. Je hebt geen voordeeltjes. Als je de test niet doet, kun je alsnog naar de hogeschool komen.”

Niet verplicht

En zo wil het kabinet het ook. Vanaf 26 april moeten studenten weer een dag in de week op de campus terechtkunnen. En dat allemaal dankzij zelftests, die vooral niet verplicht mogen zijn. Een half miljard euro is ermee gemoeid, inclusief de distributie.

Het lijkt verspild geld, gezien de uitkomsten van een pilot bij Avans. Als eerste hogeschool deelt Avans de uitkomsten met journalisten. Vrijblijvende zelftests, zonder dwang of beloning? “Dat lijkt niet het beste model”, zegt projectleider Carla Nagel voorzichtig.

Vicevoorzitter Jacomine Ravensbergen van Avans wil graag “een nuchtere duit in het zakje” doen. “Vanaf 26 april kunnen studenten weer een dag in de week op de campus onderwijs krijgen, maar daarvoor zijn de zelftests niet eens nodig. Dat deden we in september en oktober ook al. We kunnen gewoon keurig de anderhalve meter bewaren, met een paar leuke en lastige ingrepen.”

Te weinig

Dertig procent deelname is echt veel te weinig, zegt Ravensbergen. Studenten moeten volgens haar worden beloond als ze de zelftests doen. Bijvoorbeeld: meer onderwijs krijgen, of dat ze samen met een andere student een tweetal kunnen vormen dat geen afstand hoeft te houden. “Dan gaan ze van elkaar eisen dat ze de test doen. Ze willen elkaar dan niet teleurstellen.”

Hoe dan ook moet er iets verzonnen worden om studenten over de streep te trekken, vindt ze. “Want docenten willen veiligheid en studenten willen nabijheid.” Daarom pleit ze voor nieuwe pilots om vanaf september – in het nieuwe studiejaar dus – meer vrijheid te hebben in het onderwijs.

Plan B

Heeft dat nog zin, als in de zomer veel mensen zijn gevaccineerd? Ravensbergen: “Ik verwacht dat een groot deel van de mensen in september een of twee vaccinaties heeft gehad, en dat helpt. Maar kijk eens hoe het na de vorige zomer ging, hoeveel mensen toen het virus weer van vakantie naar Nederland mee terugnamen. Bovendien hebben wij hier ook studenten van zestien en zeventien jaar, die helemaal niet in aanmerking komen voor een vaccin. Ik verwacht toch uitbraken van infecties, zeker onder jongeren.”

Projectleider Nagel wil ook niet alle kaarten op de vaccinaties zetten. “We moeten een plan B hebben. We zijn al te vaak door het virus ingehaald.