“Er is helaas geen Max Havelaar XTC”, zegt onderzoeksjournalist Bram Endedijk, bekend van onder andere het boek ‘We regelen het zelf wel’ over de drugscriminaliteit die zich gewoon op het Brabantse platteland afspeelt. Samen met Nellie Benner (BNNVARA Drugslab), criminoloog dr. Lieselot Bisschop en Alex van Dongen (preventiewerker Novadic-Kentron) schoof hij aan voor een online discussie, georganiseerd door Studium Generale en het Trimbos-instituut.

De lezing is helaas wat geplaagd door technische problemen. Een grijs scherm om 20:07 doet je twijfelen of je wel juist zit. In de Blauwe Zaal heb je daar toch meer zekerheid over. Toch geven de 79 wachtenden op YouTube bevestiging dat je niet als enige een bericht gemist hebt. Geduld blijkt een schone zaak.

Endedijk opent de avond om kwart over acht en vertelt over agrariërs die hun schuren vullen met heel wat anders dan strobalen. “Ze krijgen er regelmatig een aanbod voor, van amateurs voor een paar plantjes tot professionals in pak die hele synthetische fabrieken willen runnen. Ik heb een tijd een politieman gevolgd, Freek, die moest uitzoeken wie die dumpingen deed. Die kreeg dan een telefoontje met ‘het water is daar en daar vervuild en verzuurd’. Dan gingen we stroomopwaarts zoeken, put voor put. Bij de laatste put die nog vervuild is, daar in de buurt moet dat afval gedumpt zijn. Er kwamen drie boerderijen in aanmerking. Bij de eerste en tweede was niks aan de hand, de derde bleek een speedfabriek. Goed voor miljoenen lijntjes. Het onderzoek en het schoonmaken van de schade kostte zo’n ton. De belastingbetaler draait daar uiteindelijk voor op.

Lieselot Bisschop houdt zich als criminoloog bezig met (milieu)criminaliteit. “Vervuiling en afval is mijn voornaamste onderzoeksgebied. Wie is verantwoordelijk voor het afval en tot waar reikt die verantwoordelijkheid? Als het hier vervuilt en het tot in de Noordzee komt, zijn we dan ook verantwoordelijk voor die gebieden? En dan de kosten van de schade: in studies wordt het vaak niet echt berekend, want hoeveel is een grasspriet waard, of een boom?”

Jouw rol in de drugsketen

Preventiewerker Van Dongen merkt dat ook veel studenten drugs gebruiken. “We zien veel 20 tot 24 jarigen bij onze testservice. Daar kun je bijvoorbeeld je XTC-pil laten testen en krijg je te horen wat erin zit, om te voorkomen dat mensen te veel gezondheidsschade oplopen door verontreinigde drugs. We geven ook voorlichting aan scholieren en die zeggen dat ze het milieu belangrijk vinden, maar ze weten vaak niet dat er regenwoud gekapt moet worden om cocaïne te maken. Het is belangrijk om jongeren het hele verhaal te vertellen en niet alleen te focussen op risico’s van drugsgebruik. Mijn ervaring is dat dat laatste juist triggert om het zelf uit te proberen. Terwijl de verhalen over het milieu wel helpen om drugs minder aantrekkelijk te maken. Bisschop kan zich daar ook in vinden: “Je moet de hele keten laten zien en ieder bewust maken van de eigen rol daarin. Dan kun je daarna een weloverwogen keuze maken of je wilt gebruiken.”