Met de overeenkomst is meer dan tachtig miljoen euro gemoeid. Nederlandse onderzoekers kunnen nu in 95 procent van de Elsevier-titels in open access publiceren. Hun artikelen zijn dan voor iedereen vrij toegankelijk, dus ook voor geïnteresseerde buitenstaanders. De overeenkomst geldt tot en met het jaar 2024.

In Trouw noemde CvB-voorzitter Robert-Jan Smits - in zijn vorige baan als topambtenaar van de Europese Commissie aanjager van de overgang naar open access - de overeenkomst met Elsevier “een mooi pakket. Het bevat een streven naar volledig open access, en sluit exclusieve rechten op wetenschappelijke data uit. Dat is mooi. Onder wetenschappers groeit de druk om resultaten van onderzoek open te stellen, zeker als dat publiek gefinancierd is. De coronacrisis vergroot die druk, ook voor Elsevier, omdat iedereen beseft dat in tijden als deze wetenschappelijke kennis snel en vrij toegankelijk gemaakt moet worden”.

Niet The Lancet

Tot die laatste 5 procent, waar de instellingen en Elsevier nog over doorpraten, behoort onder meer het gerenommeerde medische tijdschrift The Lancet, al vallen enkele verwante tijdschriften (zoals The Lancet Public Health en The Lancet Microbe) wel onder de overeenkomst.

Er zijn met Elsevier ook afspraken gemaakt over open science: dat is het streven naar zoveel mogelijk openheid in alle stadia van de wetenschap. Niet alleen de uitkomst van het onderzoek, maar ook de onderliggende data en afwegingen zouden dan openbaar zijn.

Abonnementen

Nederland wil dat al het publiek gefinancierde onderzoek gratis voor iedereen toegankelijk wordt. Ook in de Europese Unie is dat het streven. Wetenschappelijke uitgevers als Elsevier stribbelden lang tegen: zij verdienen geld met abonnementen. Zij hebben bovendien de meest gerenommeerde tijdschriften in handen, waar wetenschappers graag in publiceren.

Bij open access en open science is het verdienmodel omgedraaid: je betaalt niet om te lezen, maar om te publiceren. In plaats van abonnementsgeld krijgt de uitgever dus publicatiegeld, terwijl veel meer mensen toegang krijgen.