“We hebben het hier zo goed als we kijken naar een paar onafhankelijke parameters, zoals gezondheid, veiligheid, financiën, et cetera. En toch gaat het met ons niet zo goed. Hoe kan dat?” Op de achterflap van zijn boek geeft hij daar eigenlijk al kort en bondig antwoord op: 'Streven naar het geluk als levensdoel is een vergissing. Streven naar zin en betekenis, daarentegen, is waar het leven om draait'. 

Elke dag een orgasme

“We vinden dat we van alles moeten in het leven: carrière maken, goede kinderen zijn, reizen en elke dag een orgasme. Omdat we ons zo opjagen, lukt het niet, denk ik. Geef kinderen basic trust mee”, zegt de Vlaming met duidelijk accent: “Ge moogt ook mislukken, toch zie ik u graag (toch houd ik van jou, red.). Dat is de betonplaat in de moerassigheid van het leven.”

“Ik merk soms dat het publiek klapt alsof ik een stand-up comedian ben die iets prettigs brengt. Dat is niet mijn taak. Ik wil wat verwarring zaaien en ik hoop dat er iets blijft hangen.”

De Wachter wil dan misschien geen stand-up comedian zijn; ook in de Blauwe Zaal wordt regelmatig gegniffeld en gelachen. Hij is zich ongetwijfeld bewust van zijn talent om de zware materie luchtig te maken door wat humor toe te voegen. En dat werkt: mensen blijven onverstoord luisteren. De lezing, georganiseerd door Studium Generale, is populair: volledig uitverkocht en nog aardig wat mensen op het reservebankje om de eventuele no-shows te vervangen.

De avond opent met een quiz, waaruit blijkt dat de grootste categorie geïnteresseerden van vanavond vooral buiten de TU/e werkzaam is. Interessant. Ongelukkig voelen en eenzaamheid zijn natuurlijk ook universele fenomenen. Een derde van de toehoorders heeft wel eens de hulp gezocht van een psycholoog, psychiater of coach bij psychische klachten zoals eenzaamheid of ongelukkige gevoelens.

‘Verdrietdokter’

“Vanuit mijn jeugd moesten er verschillende dromen worden opgeborgen. Ik had geen talent voor voetballen, geen muzikaal gehoor - toch essentieel om muzikant te worden. En ik tekende te netjes, dat werd niet geapprecieerd op de kunstacademie. Dus eigenlijk kon ik niks. Toen zei mijn moeder: ‘Als je niks kunt, ga je maar gewoon studeren’. Toen heb ik opgezocht wat de langste studie is.” De zaal begint zacht te lachen. Juist, psychiatrie. “En zo wordt een mens psychiater. Mijn kinderen zeggen ‘Papa is verdrietdokter’. En dat zie ik veel voorbijkomen, verdriet.“

“Verdriet heeft woorden nodig. Maar verdriet is ook een ding met stekels. Je kunt het bijna niet vastpakken zonder je te verwonden. We willen ons verdriet om de doden onbewust levend houden, want het is bewijs van onze liefde. Maar we willen niet dat het zo steekt. Dus wat een psychiater moet doen, is zwachtelen. Windelen met woorden waarmee het verdriet gezwachteld wordt en het mee kan onder de arm. Veilig op het pad van het leven, denk ik. Verdriet heeft nood aan tijd, in een tijd waarin we geen tijd hebben. Maar voor verdriet moeten we tijd maken. En nee, dat is niet altijd efficiënt. Het meest wezenlijke van het bestaan is wachten. Dan realiseerde ik me: ik heb toch wel de meest wezenlijke achternaam.”

“De kunst van het ongelukkig zijn gaat om het kunnen nemen van de lastigheden in het leven, denk ik”, zegt De Wachter. Die toevoeging ‘denk ik’ zullen we nog veel horen vanavond, want hij durft nogal eens te twijfelen. Hij pretendeert geen waarheid; hij deelt ideeën en hoopt dat je zelf daarover nadenkt. “Als we onszelf voorhouden dat het continu een paradijs moet zijn, dan valt het geheid tegen.”

De sleutel tot geluk ligt in het leren dat je niet continu gelukkig hoeft te zijn. En we moeten ons verdriet meer bespreken - en dan niet enkel betaald bij een psycholoog of psychiater. “Spreek met elkaar. Spreken over de lastigheden en daarnaar luisteren zorgt voor een duurzame verbinding tussen mensen.” Hoe die verbinding concreet moet worden ingevuld, wil De Wachter niet zeggen. “Ik ben er niet om vijf tips te geven zoals in de damesbladen. Ik probeer wat verwarring te zaaien en mensen zelf te laten denken. Dan is het antwoord ook veel waardevoller.”

Hechting

“Hechting is een van de grootste problemen in de psychiatrie momenteel. De mensheid wordt geboren en is compleet machteloos. Een baby kan niet zonder zijn ouders. En dan heb ik het niet enkel over eten en drinken, maar ook over hechting. We moet hem vasthouden. Dat doen we sowieso te weinig, elkaar vastpakken. Bij verdriet is er behoefte aan huid. Pak mekaar eens vast."

Door #metoo is dat precair geworden, beseft De Wachter, "men durft steeds minder en is bang dat men een ander tegen zijn goesting (zin, red.) vastpakt. Nee, daar pleit ik natuurlijk niet voor. Pak juist met goesting! Dat moeten we weer in onze opvoeding brengen. En het veranderen gaat bottom-up. Dus als je de volgende keer je oude vader opzoekt in het bejaardenhuis; pak hem vast. Bottom-up is de sleutel: gewone mensen die iets betekenen voor elkaar. Niet via een minister van eenzaamheid” - zoals uit het publiek werd geopperd als mogelijke oplossing.

De Wachter haalt in de lezing veelvuldig filosoof Jean-Paul Sartre aan met zijn beroemde uitspraak “L’enfer, c’est les autres”: de hel, dat zijn de anderen. Maar de Vlaming is ervan overtuigd dat die het mis had. Op Sartres graf in Parijs wees De Wachter hem terecht: “Je had het mis. Het moet zijn “L’enfer, c’est le manque des autres”: de hel is als je anderen moet missen. Hij zei niks terug. Dus ik ging er vanuit dat hij me gelijk gaf.”

Bij de vragen in de zaal loopt De Wachter met plezier de trappen op en af. “Ik kijk u graag in de ogen.” De toehoorders nemen lustig hun kans om vragen te stellen. “Ben je van mening dat je een hele opleiding moet volgen om psychiater te kunnen worden?” “Ja”, zegt De Wachter. “Maar ik vind léven ook heel belangrijk. En interesse in mensen.”

We zitten hier natuurlijk wel op een technische universiteit - en dus wordt er vanuit de zaal gevraagd naar de kansen van technologie bij het maken van die broodnodige verbinding. “Mensen denken vaak dat ik tegen het inzetten van technologie ben. Dat is niet zo. Als het een zorgprofessional kan ondersteunen, prima. Maar verberg je niet achter een scherm. Stuur eens een sms: ‘wanneer zien we elkaar?'”