Elk jaar wordt studenten gevraagd naar hun mening over hun onderwijs, het rooster, de docenten, de faciliteiten en meer. De uitkomsten van de NSE zijn bedoeld voor goede studievoorlichting: onder meer Studiekeuze123, Elsevier en de Keuzegids gebruiken de resultaten.

Maar er zijn allerlei problemen met de enquête, die er zelfs toe leidden dat de hogescholen zich in 2019 uit de NSE terugtrokken. Het kabinet heeft deelname voor de instellingen inmiddels verplicht gesteld, zodat zoiets niet nog een keer kan gebeuren.

Principiële bezwaren

Lang niet elke instelling is blij met zo’n landelijke enquête: ze hebben principiële bezwaren, vooral als de NSE tot ranglijstjes leidt. Maar er zijn ook praktische kwesties: stelt de NSE wel de goede vragen?

Daar kwam de privacywetgeving bovenop. Onderwijsinstellingen kregen niet langer gedetailleerde informatie over de respondenten, zodat ze geen subtiele analyses voor eigen gebruik meer konden maken.

Op verzoek van het ministerie van OCW heeft bureau Berenschot de problemen in kaart gebracht. In een notendop is dit de uitkomst: stichting Studiekeuze123, die de enquête laat uitvoeren, wist niet genoeg steun te verkrijgen voor haar keuzes en het hoger onderwijs is onderling ook verdeeld. Zelfs het doel van de NSE is niet voor iedereen duidelijk.

Onwil

Al met al is er een sfeer van onwil ontstaan om boven de eigen belangen uit te stijgen en de problemen op te lossen, stelt Berenschot vast. Het kleine Studiekeuze123 was niet in staat om het tij te keren. Er is sprake van een 'stroeve wijze van communicatie door alle partijen'.

De evaluatie eindigt met de suggestie om wat mensen op sleutelposities te vervangen en een frisse start te maken. Want, redeneert Berenschot, je zou denken dat iedereen uiteindelijk ongeveer hetzelfde belang heeft: het onderwijs beter maken. Maar volgens de evaluatie zijn voor de hand liggende (maar niet nader genoemde) oplossingen niet gekozen. 'Daaraan lag gedeeltelijk ook een zekere onwil of onwenselijkheid ten grondslag om de eigen standpunten bij te stellen ten behoeve van een groter geheel.'

Het begin van een doorbraak is er inmiddels wel. Een groep van instellingen en deskundigen denkt na over verbetering van de vragenlijst. Vandaar dat minister Ingrid van Engelshoven er in haar reactie op vertrouwt dat het goedkomt.

Bevoegdheden

Op de ‘onwil’ reageert ze niet. Wel is ze blij dat alle partijen duidelijke afspraken willen maken over adviezen en bevoegdheden. Er komt een nieuwe baan bij Studiekeuze123 voor iemand die het vertrouwen moet herstellen.

Overigens ging de enquête in 2020 niet door wegens de coronacrisis: universiteiten en hogescholen vonden het geen goed idee om studenten in deze tijden te vragen naar hun mening over het onderwijs.

Was dat ook een teken van de heersende onwil? Berenschot zegt er niets over. De evaluatie dateert al van 11 maart, maar is nu pas naar buiten gebracht.