Profpraat | Vertrouwen hebben in 5G

Met de komst van het 5G-netwerk groeit ook het protest tegen het nieuwe supersnelle netwerk voor mobiel internet. De afgelopen weken werden in Nederland tientallen zendmasten in brand gestoken en op sociale media verschijnen steeds meer berichten over de negatieve effecten van 5G. Zo geloven mensen zelfs in een verband met het coronavirus. TU/e-hoogleraar antennetechnologie Bart Smolders benadrukt: “5G is absoluut veilig, maar we moeten onderzoek naar de effecten van blootstelling blijven doen”.

door
foto KPhrom / Shutterstock

Binnen de vakgroep Elektromagnetisme van Bart Smolders wordt veel onderzoek gedaan naar 5G en andere toekomstige mobiele netwerken. Samen met NXP en Ericsson ontwikkelden ze een nieuwe antennetechniek die data heel gericht kan sturen en ontvangen zodat straks iedereen van 5G voorzien kan worden. Maar wat maakt 5G nu zo anders dan ons huidige 4G-netwerk?

“Voorlopig helemaal niets”, zegt Smolders. “Vrijwel nog nergens worden 5G-netwerken gebruikt in Nederland, dus zendmasten vernielen is zinloos.” Sinds afgelopen dinsdag biedt Vodafone 5G aan met gebruikmaking van een techniek die bekend staat als 'spectrumdelen', waarbij met bestaande frequenties wordt gewerkt, waardoor nog geen extra masten nodig zijn (zie het kader onderaan dit artikel).

Eerst een kort college. Het nieuwe 5G kent drie doelen, legt Smolders uit. Verstuur je met je mobiel een filmpje of ontvang je een bericht? Dan maakt de antenne in je smartphone contact met een antenne van een basisstation in de buurt. Een antenne kan elektrische signalen omzetten in radiogolven - ook wel elektromagnetische straling genoemd - en kan zo via deze radiogolven draadloos informatie versturen en ontvangen.

“We maken steeds meer gebruik van draadloze communicatie. Video’s kijken op je telefoon, een slimme deurbel, maar straks ook zelfrijdende auto’s en robots. Met 5G kunnen we veel sneller en meer data versturen. Daarnaast kunnen we met 5G een kleine vertraging inbouwen van minder dan een milliseconde, low latency. Dat is voor autonome auto’s en robots voldoende om informatie te krijgen over hun omgeving. Heel belangrijk voor Industry 4.0, waar smart factories smart products gaan produceren. Ze maken hiervoor gebruik van het Internet of Things, meteen het derde doel van 5G. Steeds meer apparaten zijn met elkaar verbonden. Via 5G kunnen sensoren over een grote afstand met een zo laag mogelijk energieverbruik data versturen, wat voor een stabiel en efficiënt netwerk zorgt.”

150 meter

Voor de eerste twee toepassingen zijn geen andere frequentiebanden nodig dan voor het 3G of 4G-netwerk; de komende jaren worden daarom in Nederland de huidige 700, 1400 en 2100 megahertz banden gebruikt. Pas over een jaar of drie tot vijf wordt de overstap gemaakt naar de hogere radiofrequenties van 3,5 en 26 gigahertz. Smolders: “Door de hogere frequentie heeft het signaal een korter bereik en daardoor zijn er meer en andere antennes nodig. Waar nu om de paar kilometer een antenne staat, is er straks per 150 meter eentje nodig. En hoewel de nieuwe antennes in totaal niet meer straling uitzenden dan nu het geval is, maken mensen zich bezorgd om zoveel meer antennes in het straatbeeld.”

Stralingsangst

Tom van Nunen en Elles Raaijmakers, promovendi uit de vakgroep Elektromagnetisme, herkennen die stralingsangst. Raaijmakers doet onderzoek naar het effect van elektromagnetische straling op hersencellen in het kader van breinstimulatie en haar wordt vaak gevraagd hoe gevaarlijk 5G-straling is. “Het begint vaak al met de term straling, dat klinkt heel risicovol. Maar licht is ook straling. We kunnen dus ook zeggen dat we een vorm van onzichtbaar licht gebruiken. En het is maar goed dat het onzichtbaar is, anders zaten we de hele dag tussen de lichtflitsen. Ook niet prettig.”

“Termen gaan op sociale media een heel eigen leven leiden”, vult Van Nunen aan. Hij volgt met veel interesse de anti-5G-discussies en probeert met zijn wetenschappelijke kennis de ‘indianenverhalen’ te ontkrachten. “Elektromagnetische straling is echt iets anders dan radioactieve straling. Veel verhalen worden verspreid door mensen zonder relevante achtergrond; er worden metingen gedaan met eBay-apparatuur van een paar tientjes. En ook wetenschappelijke papers worden vaak klakkeloos aangehaald - niet zelden zijn deze echter weinig relevant of niet peer-reviewed. Daarnaast zie je dat conclusies verkeerd geïnterpreteerd worden. Spreekt een onderzoeker over ‘Het zou mogelijk kunnen dat… en er is meer onderzoek nodig’ dan verdraait een tegenstander dat al snel tot ‘Het is niet veilig, dus is het schadelijk’. De nuance verdwijnt.”

Fundamenteel onmogelijk

Een waterdicht bewijs dat 5G elektromagnetische straling geen risicovolle effecten op het menselijk lichaam heeft, is fundamenteel onmogelijk, zeggen zowel Raaijmakers en van Nunen als Smolders. Maar er zijn wel veel aanwijzingen dat de golven niet zomaar het lichaam binnendringen, zoals veel tegenstanders geloven.

Raaijmakers: “Ik zie in mijn onderzoek wel dat EM-golven iets met hersencellen doen. Maar krijg het elektromagnetische veld maar eens op een bepaalde plek in het brein. Zo heb je voor transcraniële magnetische breinstimulatie (TMS) korte pulsen met een enorm piekvermogen nodig, omdat  die velden op het lichaam afketsen. In het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam gebruiken ze radiogolven met dezelfde frequentie als wifi om het lichaam van patiënten die bepaalde chemotherapie krijgen, op te warmen voor een hogere effectiviteit. Daar hebben ze hele stellages met waterzakken en gerichte antennes voor nodig, en met heel veel moeite lukt het nu een beetje. Ik vind dat veelzeggend.”

Volgens Smolders zijn er in de afgelopen vijfentwintig jaar met de netwerken tot en met 4G - dezelfde frequentie voorlopig als het nieuwe 5G - geen bewezen gezondheidsrisico’s naar voren gekomen. “We moeten niet te bang zijn voor nieuwe technologie. Dat neemt niet weg dat we in Nederland - de universiteiten en TNO - goed de vinger aan de pols moeten houden als het gaat om elektromagnetische straling en gezondheidseffecten, en deelnemen aan langlopend (inter)nationaal onderzoek. Dat zou ook vanuit de overheid ondersteund moeten worden. En laten we vooral nu ook beseffen dat draadloze communicatie ons veel goeds brengt. Zonder internet was de economie in deze coronatijd al ingestort. We zien dat we meer kunnen thuiswerken dan we dachten en dat overal naartoe reizen niet altijd nodig is. Laten we 5G dan ook zien als een mooie technologie die deze trend kan voortzetten”, aldus Smolders.

Vodafone maakt 5G mogelijk middels 'spectrumdelen'

Met gebruikmaking van een techniek die bekend staat als 'spectrumdelen', ging Vodafone dinsdag in Nederland al van start met 5G. Op de site van Vodafone is te lezen hoe dit werkt: 'Met de inzet van technologie van Ericsson wordt het bestaande spectrum slim verdeeld tussen 4G en 5G. Beide protocollen blijven naast elkaar bestaan. Omdat Vodafone bestaande frequenties gebruikt, zijn bovendien niet meteen nieuwe masten nodig. Dit maakt spectrumdelen ideaal om 5G in het Vodafone-netwerk te introduceren als springplank voor verdere 5G ontwikkelingen in de komende jaren’. Klanten met 5G in hun abonnement en een geschikt toestel met de laatste software, kunnen binnen een week gebruikmaken van 5G in het dekkingsgebied.

Deel dit artikel