Van oudsher worden mensen aangetrokken door rivieren, vanwege hun functie als transportader en bron van (drink)water. Rivieren zijn echter geenszins onveranderlijk: door natuurlijke processen als erosie, sedimentafzetting, extreem weer en klimaatverandering verschuift de loop van rivieren continu. Oevers kalven af, of groeien aan, en riviereilanden (‘platen’) gaan aan de wandel, of overstromen met onregelmatige tussenpozen, met alle gevolgen van dien voor de menselijke bewoners. Denk bijvoorbeeld aan de verwoestende overstromingen die elke paar jaar plaatsvinden in de dichtbevolkte delta van Bangladesh.

Om te kunnen voorspellen welke (bewoonde) riviereilanden gevaar lopen, en om gericht aan de slag te kunnen met strategisch geplaatste dammen en oeverversterkingen, is het van belang om de geofysische processen die een rivierlandschap doen veranderen beter te begrijpen. Daarbij gaat het overigens niet alleen om overstromingsgevaar, maar ook om het effect op de natuur van werkzaamheden als het uitbaggeren van vaargeulen.

“In de Westerschelde, bijvoorbeeld, worden door Rijkswaterstaat elk jaar metingen gedaan aan de invloed van het uitbaggeren van de vaargeul naar Antwerpen”, vertelt theoretisch informaticus Willem Sonke. “Volgens de experts zorgt een te diepe hoofdvaargeul voor het dichtslibben van de rest van de Westerschelde, met negatieve gevolgen voor het ecosysteem.”

Algoritme bedenken

Maar waar kun je het opgebaggerde sediment dan het best deponeren? Die vraag probeert de Utrechtse hoogleraar Geomorfologie Maarten Kleinhans te beantwoorden, en Sonke heeft diens onderzoeksgroep hierbij als promovendus bijgestaan. De Utrechters legden de loop van rivieren vast door deze met de hand in te tekenen op satellietbeelden, vertelt hij. “Dat is veel werk, en bovendien niet echt een objectieve methode. Daarom klopte Kleinhans aan bij mijn promotor Bettina Speckmann of wij daarvoor geen algoritme konden bedenken.”