Operatierobots zijn niet nieuw. Sinds in Amerika zo’n twintig jaar geleden de eerste commerciële operatierobot Da Vinci op de markt kwam, wordt hij voor steeds meer ingrepen ingezet. Een chirurg bedient daarbij op afstand de trillingvrije robotarmen terwijl hij/zij het operatiegebied via een scherm in 3D kan zien.

Een betere werkhouding, nauwkeuriger kunnen werken en minder bloedverlies zijn volgens chirurgen de grote voordelen. Ook steeds meer Nederlandse ziekenhuizen hebben de laatste jaren een Da Vinci operatierobot aangeschaft, zoals het Catharina Ziekenhuis Eindhoven. Geïnteresseerden kunnen deze woensdag live meekijken met een operatie door hun nieuwste Da Vinci Xi Robot.

TU/e-hoogleraar Maarten Steinbuch - al jaren betrokken bij chirurgische robottechnologie - vindt deze ontwikkeling eigenlijk niet meer dan logisch. “We geven chirurgen betere ogen door gebruik van microscopen, mooie navigatiesystemen waar ze op een scherm naar kunnen kijken, maar tot nu toe is er weinig gedaan om hun handen te verbeteren. En voor een goede operatie heb je excellente ogen én handen nodig. Dat is feitelijk wat de medische robotica nu doet: chirurgen betere handen geven om zo de kwaliteit van opereren te verbeteren. Artsen zijn over het algemeen enthousiast: ze hoeven niet meer uren in een vervelende positie boven een patiënt te hangen en kunnen zonder trillende handen nauwkeuriger opereren. Wel is de Da Vinci een duur systeem waarbij ook per operatie de kosten hoog zijn; er zijn momenteel veel ontwikkelingen rondom algemeen toepasbare operatierobots waarbij concurrenten de operatiekosten omlaag proberen te krijgen.”

Oogrobot

Operatierobots kunnen de menselijke hand dus flink verbeteren. Naast de Da Vinci-achtige robots geldt dit vooral voor de chirurgische robots die specifiek voor één taak worden ontwikkeld. En daar richt de regio Eindhoven zich - met zijn expertise in de hoog-precieze robotica - de laatste jaren op. En met succes. Al drie vanuit de TU/e ontstane start-ups, Preceyes, MicroSure en Eindhoven Medical Robotics, zijn bezig operatierobots op te markt te brengen.

Preceyes ontwikkelde een oogrobot - Steinbuch: “Twintig keer zo goed als de beste oogchirurg”- waarmee vorige week in het Oogziekenhuis Rotterdam de eerste netvliesoperatie werd uitgevoerd.

MicroSure, opgericht door TU/e’er Raimondo Cau, werkt aan robots voor microchirurgie. Cau: “In de reconstructieve chirurgie probeerden artsen met Da Vinci ook winst te boeken, maar de grote robotarmen bleken te lomp voor de kleine bloedvaatjes die aan elkaar gezet moesten worden. Ze kwamen bij ons terecht voor een robot met een extra stukje precisie, specifiek ontwikkeld voor microchirurgie. Die is ondertussen in bedrijf en werkt zo goed dat we er nu ook lymfevaten - met een diameter van 0,3 mm - na een borstoperatie mee her-verbinden. De eerste studies zijn zeer positief.”

Cau gelooft in het single-task-concept. “Het is zoals een gereedschapskist met diverse tools, voor elke klus pak je het beste gereedschap dat nodig is. Dat geldt voor operatierobots net zo. Een baarmoeder verwijderen is iets anders dan een haarvaatje hechten.”

Zowel Cau als Steinbuch is ervan overtuigd dat robotchirurgie de toekomst heeft. “We staan nog aan het begin”, zegt Cau, “maar nu al worden robots steeds meer routinematig gebruikt. In Amerika zie je dat patiënten naar centra trekken waar artsen veel robot-gestuurde ingrepen verrichten.”

Steinbuch: “Patiënten vertrouwen op de constante kwaliteit en een hogere kans van slagen door het gebruik van robots. Een belangrijke uitdaging is wel om de meerwaarde te zien van het gehele systeem, winst voor patiënt, chirurg én verzekeraar. Daar zijn nog meer studies voor nodig. Met Eindhoven Medical Robotics ontwikkelen we nu de eerste autonome chirurgierobot. Weer een stap verder: de arts als regisseur in plaats van direct uitvoerende. Met drie innovatieve bedrijven in combinatie met machinebouw en hightech industrie hebben we een unieke positie. Ook binnen de medische robotica is Eindhoven de place to be.”