Özdil, de woordvoerder hoger onderwijs van de Tweede-Kamerfractie van GroenLinks, deed zijn opmerkelijke uitspraken in een interview met dagblad Trouw dat zaterdag verscheen. Hij hekelt daarin de “gebroken beloftes” van het vorige en huidige kabinet.

Volgens hem steunde GroenLinks het afschaffen van de basisbeurs in 2015 op voorwaarde dat er een goede aanvullende beurs zou zijn, dat de collegegelden en de rente op studieleningen laag zouden blijven en dat de bespaarde miljoenen zouden worden geïnvesteerd in beter onderwijs. Daar is in zijn ogen weinig van terechtgekomen: alleen de Eerste Kamer kan nog voorkomen dat de rente op studieschulden voor nieuwe studenten omhoog gaat en ook de eerder beloofde ‘voorinvesteringen’ in beter onderwijs bleven uit.

Alternatief

Een concreet alternatief voor het “asociale” leenstelsel heeft Özdil niet. Hij stelt voorop dat onderwijs een recht is waarvoor je niet hoeft te lenen. Hij voelt wel iets voor een voorstel van jongerenorganisatie Dwars van GroenLinks dat studenten “een redelijk maandbedrag” gunt, waarbij ze bovendien geen collegegeld hoeven te betalen. De kosten betalen ze later naar draagkracht terug via de belastingen.

“Eén ding is zeker”, zegt Özdil in Trouw, “een leenstelsel ondermijnt alles waar democratie en beschaving voor staan”. Nu al is volgens hem zichtbaar dat de doorstroom van mbo en havo naar hbo stagneert. Hij wijt dit aan toenemende leenangst, maar volgens onderzoeken die daar vorig jaar naar zijn gedaan, spelen meer factoren een rol, zoals de lagere cijfers van havisten en de betere carrièremogelijkheden van mbo’ers.

Hij overweegt deze week een motie in te dienen waarin hij oproept het leenstelsel af te schaffen. “Je weet nooit of die het toch haalt.”

Een woordvoerder van GroenLinks wilde in een eerste reactie op het interview niet zeggen of de uitspraken van Özdil als een verrassing zijn gekomen. “Het partijcongres heeft na een motie van Dwars besloten dat we op zoek gaan naar alternatieven voor het leenstelsel. Daar zijn we hard mee bezig en voor de zomer komen we met een voorstel. Ik heb daar verder niets aan toe te voegen.”

Deze maandagmiddag laat echter ook GroenLinks-voorman Jesse Klaver weten af te willen van het huidige leenstelsel. "Als een systeem op papier klopt, maar in de praktijk niet werkt, moet je zeggen: beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald", schrijft hij.

Academicibelasting

Lokale afdelingen van Dwars reageerden dit weekend via sociale media enthousiast op het interview van Özdil. In vergelijking met andere jongerenorganisaties, waaronder het CJDA, is Dwars altijd voorzichtig geweest met het verwerpen van het leenstelsel. GroenLinks heeft jarenlang geijverd voor de invoering van ‘academicibelasting’, waarbij studenten in plaats van een beurs - die moet worden terugbetaald - een basisinkomen zouden krijgen dat onafhankelijk was van het inkomen van de ouders. De kosten van dit stelsel zouden worden betaald door academici een percentage van hun inkomen te laten afdragen.

Oud-LSVb-voorzitter en invloedrijk GroenLinks’er Maarten van Poelgeest zag het nieuwe leenstelsel en de steun van partijleider Jesse Klaver als een belangrijke stap in de goede richting. Want ook dan zouden oud-studenten volgens hem naar draagkracht terugbetalen. “Het ideaal is bijna bereikt”, zei hij in 2014 in een interview met het HOP. Of het GroenLinks-alternatief voor het leenstelsel veel zal gaan afwijken van deze academicibelasting is nog niet duidelijk.